Wpływ wapnia i zabiegu wapnowania na plonowanie roślin

Wapń stanowi dominujący kation, zarówno w kompleksie sorpcyjnym, jak i roztworze glebowym ziem uprawnych. O jego zawartości w podłożu decyduje głównie rodzaj skały macierzystej, z jakiej powstała gleba oraz stopień zachodzących procesów wietrzenia i przemywania. Standardowo uznaje się, że zwartość wapniaw roztworze glebowym wynosi 200 – 300 mg Ca2+∙dm-3. Jednak zarówno procesy naturalne, jak i te będące wynikiem działalności o charakterze antropogenicznym, powodują roczne straty wapnia w podłożu na poziomie co najmniej 140 kg CaO·ha^-1.  

Ponad połowa ziem w Polsce ma podłoże kwaśne lub bardzo kwaśne 

W warunkach intensywnej uprawy i nawożenia, w szczególności azotowego wartość ta utrzymuje się na poziomie ok. 250 kg CaO·ha^-1. Dodatkowym czynnikiem związanym z degradacją gleby jest także silne zanieczyszczenie środowiska, związane najczęściej ze zmianami powodowanymi przez wzmożony ruch, bliskość obszarów przetwórczych lub produkcyjnych określonego rodzaju. 

Straty wapnia oraz stosowanie nawozów fizjologicznie kwaśnych skutkują zakwaszeniem podłoża. Ocenia się, że około 80% użytków rolnych w Polsce jest w różnym stopniu zakwaszonych (b. kwaśne 29%, kwaśne 28%, lekko kwaśne 24%). Certyfikowane badania przeprowadzone przez Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze wykazały, że ponad 50% gleb Polski stanowią podłoża bardzo kwaśne i kwaśne.  

Zbyt niskie pH obniża odporność roślin na suszę czy działanie grzybów i szkodników

W glebach o pH 5,0 i niższym zwiększa się mobilność glinu, który wpływa na zahamowanie rozwoju systemu korzeniowego oraz działa fitotoksycznie na włośniki, co przyczynia się do ich zamierania. Zjawiska te niekorzystnie oddziałują na transport wody i soli mineralnych do nadziemnych części  roślin. Obiegająca od normy koncentracja glinu w roztworze glebowym uniemożliwia optymalne pobieranie oraz sprawny transport wapnia i magnezu. Udowodniono, że rośliny uprawiane na zakwaszonych glebach wykazują mniejszą odporność na suszę, wymarzanie i porażenie przez szkodniki, grzyby oraz bakterie.

Na glebach o kwaśnym pH, poza wyraźnym nadmiarem kationów wodoru i glinu, zwiększa się także stężenie manganu. Uznaje się, że aktualnie jedyną skuteczną formą regulacji odczynu gleby jest przeprowadzanie zabiegu wapnowania, zgodnie z rekomendacjami specjalistów. Aby zadbać o dobrą kondycję podłoża szczególnie ważne jest zatem przekonanie producentów rolnych do zwiększenia dawek nawozowych wapna oraz zwiększenia częstotliwości jego stosowania. Substancje zawarte w nawozach wapniowych należy traktować jako makropierwiastki i podobnie jak w przypadku azotu, potasu czy fosforu stosować corocznie. Gleby użytków rolnych powinny wykazywać wartość pH w granicach 5,5-7,0 (niższa wartość dla gleby lekkiej, wyższa – gleby ciężkie), co zapewni optymalne warunki wzrostu roślin. 

Dzięki odpowiedniemu pH gleby można znacznie poprawić plon pszenicy, rzepaku czy kukurydzy

Należy pamiętać, że określone rośliny uprawne różnią się pod względem wymagań dotyczących odczynu gleby. Dlatego, aby otrzymać zadowalający plon, trzeba uwzględnić specyficzne gatunkowo preferencje roślin i odpowiednio zaplanować zastosowanie zabiegu wapnowania, co ma szczególne znaczenie w płodozmianie.

Do roślin rolniczych bardzo korzystnie reagujących na odczyn gleby od pH 6,0 do pH 7,5 zalicza się między innymi pszenicę, jęczmień, kukurydzę, buraki cukrowe, rzepak, soję oraz inne rośliny motylkowate. W hodowlach, w których zauważalny jest niedobór wapnia, zaobserwowano między innymi zawijanie się łodyg rzepaku tuż pod kwiatostanem ku dołowi, co daje efekt zwiędniętej rośliny w okresie jego kwitnienia. 

Za rośliny mało wrażliwe na odczyn kwaśny uznaje się (poniżej pH 5,0) grykę, łubiny, seradelę, rzodkiew, a także rzepę czarną. Z zakresem tolerancji roślin na pH gleby związany jest w znacznej mierze plon roślin. 

Jak pH gleby wpływa na pobieranie składników mineralnych przez poszczególne rośliny?

Rośliny wrażliwe np. kukurydza, rzepak, pszenica i burak cukrowy dają najlepszy możliwy plon, gdy uprawiane są na glebie o odczynie w zakresie około pH 6,8 – 7,5 (Tabela 1). 

Pobierają one znaczne ilości wapnia, który jest kumulowany w organach wegetatywnych i generatywnych. Zbadano, że rzepak ozimy na wyprodukowanie 3 ton nasion razem z plonem ubocznym akumuluje około 124 kg Ca·ha^-1, czyli tylko nieznacznie mniej niż potasu (153 kg K·ha^-1) i kilkukrotnie więcej niż fosforu, którego pobranie kształtuje się na poziomie 30 kg P·ha^-1. 

Warto również podkreślić, że dobre zaopatrzenie roślin bobowatych (motylkowych) w wapń jest warunkiem koniecznym, umożliwiającym roślinie tworzenie brodawek korzeniowych, w których odbywa się wiązanie azotu (Tabela 2). 

Informacje o dystrybutorach granulowanych nawozów wapniowych: bi calc+, Polcalc III Generacji i SuperMag mogą Państwo uzyskać pod numerem telefonu – 880-880-801 lub w Internecie pod adresem www.polcalc.pl.

Autor: Polcalc
Fot. Polcalc