Biegunki mocno różnicują prosięta w miocie

Escherichia coli jest stałym elementem mikroflory przewodu pokarmowego. Większość E. coli to bakterie komensalne, co oznacza, że zasiedlają one jelita, ale nie są szkodliwe dla organizmu. Tylko mała część szczepów jest patogenna i mają one różną zjadliwość. Enterotoksyczne Escherichia coli (ETEC) wytwarzają jedną lub kilka toksyn, które działają na komórki nabłonkowe i pobudzają wydzielanie wody i elektrolitów do światła jelita, powodując objawy kliniczne biegunki. Szczepy te muszą być zdolne do przylegania i zasiedlania błony śluzowej jelita, aby doszło do uwolnienia z ich wnętrza takiej liczby enterotoksyn, która spowoduje rozwinięcie się biegunki.

Za przyleganie odpowiadają struktury znajdujące się na powierzchni bakterii, zwane fimbriami lub rzęskami. W różnych okresach odchowu różne szczepy wywołują biegunkę. Szczepy F5, F6 lub F41 występują właściwie wyłącznie u prosiąt w wieku do pierwszego tygodnia życia, szczep F4 może także powodować biegunkę u prosiąt po odsadzeniu. Natomiast szczep F18 zidentyfikowano wyłącznie u prosiąt po odsadzeniu.

Biegunka poodsadzeniowa (PWD) wywoływana przez Escherichia coli przyczynia się do upadków prosiąt, spadku masy ciała, spowolnienia wzrostu, wzrostu kosztów leczenia, a w konsekwencji do zróżnicowania masy ciała. A chcemy przecież sprzedawać jednolite partie prosiąt czy tuczników. Prosięta szybko się odwadniają, są osowiałe, mogą paść nagle lub po krótkiej chorobie.

– W praktyce szczepy ETEC związane z występowaniem biegunki poodsadzeniowej najczęściej posiadają fimbrie F4 lub, co potwierdzono stosunkowo niedawno, fimbrie F18. Znaczenie tych dwóch szczepów ETEC w powstawaniu biegunki poodsadzeniowej jest różne w różnych krajach. Przy czym F18 może wywoływać zarówno biegunkę poodsadzeniową, jak i chorobę obrzękową – tłumaczy dr Andre Dereu z Belgii.

Problem biegunek okresu okołoodsadzeniowego pogłębi się w następstwie wprowadzenia zakazu stosowania tlenku cynku i antybiotyku kolistyny. Oznacza to konieczność opracowania alternatywnych metod zwalczania tej choroby.

Biegunka noworodkowa wywołana przez Escherichia coli może być skutecznie kontrolowana poprzez szczepienie loch prośnych. Jednak odporność bierna uzyskiwana wraz z mlekiem matki ulega szybkiemu zanikowi po odsadzeniu. Dlatego do zabezpieczenia prosiąt przed biegunką poodsadzeniową konieczna jest aktywna odporność błon śluzowych. Tym bardziej, że część receptorów odpowiedzialnych za wychwytywanie niektórych szczepów (np. F18) rozwija się dopiero około 10 dnia życia.

W kontroli problemu schorzeń okresu okołoodsadzeniowego Andre Dereu wymienia siedem elementów. Na pierwszym miejscu jest zarządzanie stadem i utrzymanie zwierząt. Kolejne elementy to: antybiotyki, woda i jej przygotowanie, probiotyki i prebiotyki, pasza i dodatki paszowe, selekcja genetyczna oraz szczepienia. Najważniejsze jest, aby zapewnić zwierzętom optymalne warunki chowu, w tym dostęp do karmników i poideł. W początkowym okresie po odsadzeniu należy wstawić dodatkowe karmniki, a poidła powinny znajdować się na różnej wysokości, aby wszystkie prosięta, i te mniejsze, i większe, mogły pobrać wystarczającą ilość wody. W wielu przypadkach pomaga poprawa higieny wody poprzez jej zakwaszenie oraz dezynfekcję systemu pojenia.

– Każda biegunka to pogorszenie wyrównania miotu i gorsza jakość sprzedawanych prosiąt czy tuczników – uważa Andre Dereu

Po wprowadzeniu zakazu stosowania antybiotykowych stymulatorów wzrostu rozwinął się cały przemysł z produktami typu pro- i prebiotyki, które są wykorzystywane do zmniejszania liczebności patogenów w chowie zwierząt. Jednak na skuteczność ich działania ma wpływ wiele czynników, również środowiskowych, które oddziałują na rozwój mikroflory przewodu pokarmowego. Generalnie należy dążyć do eubiozy, czyli równowagi między poszczególnymi grupami bakterii jelitowych zapewniającej optymalne trawienie i wysoki poziom odporności wrodzonej i ogólnej.

Andre Dereu przekonuje do doustnych żywych szczepionek jako alternatywy dla antybiotyków. Mechanizm ich działania polega na przyleganiu do receptorów obecnych w kosmkach jelitowych, gdzie się namnażają i kolonizują jelita. Stymulują też układ odpornościowy do obrony przed patogenami.

– Podanie 18-dniowym prosiętom szczepionki w wodzie do picia zmniejszyło objawy biegunkowe i siewstwo bakterii wraz kałem. Stwierdzono istotne zmniejszenie upadków oraz ograniczenie spadku masy ciała po szczepieniu w przypadku zakażenia – przekonuje specjalista. – Odporność pojawia się po 7 dniach i utrzymuje przez 21 dni od momentu jednokrotnego podania szczepionki prosiętom w wieku co najmniej 18 dni.

Zdaniem Dereu taka praktyka zabezpiecza przed biegunką poodsadzeniową i może pomóc w ograniczeniu stosowania antybiotyków do zwalczania zakażeń bakterią Escherichia coli. Szczepionkę można podać poprzez system z wodą do picia lub też w miskach (wówczas woda musi być pobrana w ciągu 4 godzin). Oczywiście szczepionkę można aplikować doustnie każdej sztuce, ale jest to czasochłonne.

– Biegunka może być wywoływana nie tylko przez bakterie Escherichia coli, ale także inne patogeny. Może być też spowodowana złymi warunkami utrzymania i nieodpowiednim żywieniem, więc w pierwszej kolejności należy poprawić wszystkie niedociągnięcia i błędy w tym zakresie – podkreśla Andre Dereu.

Na to, że środowisko determinuje florę mikrobiologiczną jelit, zwraca także uwagę dr Martin Metzner z Niemiec. Clostridium perfringens to beztlenowce obecne między innymi w jelitach i mogą prowadzić do zapalenia jelit, zwłaszcza jeśli warunki utrzymania nie są właściwe czy występuje stres. Rozwojowi schorzenia sprzyjają także inne zakażenia oraz zaburzenia w równowadze mikroflory jelitowej. Bakteria poprzez produkcję toksyn prowadzi do zapalenia jelit. Na przestrzeni ostatnich lat wzrosło rozpoznawanie Clostridium perfringens typu A w przypadkach biegunek u nowo narodzonych prosiąt. Oprócz stwierdzonych do tej pory toksyn produkowanych przez te bakterie (alfa i beta1) odkryto jeszcze jedną toksynę (beta2), która powiązana jest z występowaniem zapalenia jelit u prosiąt.

Biegunki poodsadzeniowe wywoływane są głównie przez bakterie Escherichia coli. Notuje się wówczas znaczny spadek pobrania paszy

U prosiąt zakażonych rozwija się po dwóch dniach od porodu kremowa lub pastowata biegunka, która może trwać do pięciu dni. Kał może czasem stać się śluzowaty. Zwykle nie obserwuje się zwiększonej śmiertelności, ale chore zwierzę na ogół odstaje w porównaniu do zdrowych osobników, a tym samym może to powodować niższą wagę przy odsadzeniu.

– Zapalenie jelit pojawia się często, choć śmiertelność w tym przypadku jest niska. Jest chorobą wieloczynnikową. Pożyteczna flora fizjologiczna zapobiega schorzeniu, gdyż Clostridium perfringens nie namnaża się w jej obecności – mówi Martin Metzner.

Jak podkreśla, dbanie o optymalne warunki środowiskowe, w tym przede wszystkim o temperaturę w kojcach porodowych, unikanie chłodu i przeciągów oraz przestrzeganie czystości podłoża, na którym przebywają nowo narodzone prosięta, są czynnikami zapobiegającymi biegunkom w tym okresie. Ważne jest wykonywanie bezpośrednio po porodzie dokładnej dezynfekcji pomieszczeń (sucha dezynfekcja).