Wilki należą do tych zwierząt, których obawiamy się najbardziej. Nie znamy ich, nie rozumiemy, przez co nas przerażają. A wilk jako jeden z największych drapieżników pełni niezwykle ważną rolę w ekosystemie i zachowaniu równowagi w przyrodzie. Najnowsze dane uzyskane z pilotażowego projektu zrealizowanego w latach 2016-2020 przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Główny Inspektorat Ochrony Środowiska ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 wskazują, że populacja wilka w Polsce osiąga ok. 2000 osobników, a ich zasięg występowania przesuwa się na Zachód, dzięki jego już wieloletniej ochronie ścisłej.
Mimo, że wilki unikają ludzi i ich siedlisk, zawłaszczamy sobie coraz to nowe tereny pod budowę nowych osiedli i dróg. I coraz częściej mają z nimi styczność. Bliskość siedlisk ludzkich i rosnąca populacja wilków, to także większe zagrożenie dla gospodarstw, ponieważ wilk jako tzw. gatunek problemów może atakować zwierzęta gospodarskie, jak owce, krowy, kozy i (choć rzadziej) konie. Stanowi to ogromny kłopot dla rolników.
Zatem jak zabezpieczyć swoje stado przed wilkami?
Na atak wilków najbardziej zagrożone są stada krów (mamek i cielaków), które będą obecne na pastwiskach do późnej jesieni. Problemem są jednak obowiązujące w Polsce przepisy, według których hodowca jest zobowiązany do zabierania ich na noc, jeśli zamierza później ubiegać się o odszkodowanie w sytuacji, gdyby doszło do ataku watahy wilków. Po drugie przepisy nie pozwalają na zwrot adekwatnej kwoty odszkodowania np. za odsadka ważącego około 200 kg przysługuje zwrot w cenie za kg żywca w skupie, a nie cena zwierzęcia hodowlanego, która z reguły jest wyższa.
Zagryzione zwierzę gospodarskie – jak postępować?
Aby otrzymać odszkodowanie za szkody wyrządzone przez wilki m.in. w pogłowiu zwierząt należy zabezpieczyć martwe zwierzę i wszelkie ślady zdarzenia, a następnie skontaktować się właściwą miejscowo regionalną dyrekcją ochrony środowiska oraz lekarzem weterynarii, który określi prawdopodobną przyczynę, przybliżony czas zgonu i rodzaj poniesionych obrażeń.
Nie należy uprzątać zagryzionego zwierzęcia przed przybyciem komisji szacującej szkodę!
Poszkodowany hodowca powinien złożyć wniosek o odszkodowanie wraz z:
- kopią dokumentacji hodowlanej,
- oświadczeniem, że zwierzę będące przedmiotem szkody jest jego własnością,
- zaświadczeniem o zgonie wydane przez właściwego miejscowo lekarza weterynarii.
Niestety, jak wspominaliśmy wyżej, odszkodowanie nie przysługuje, jeżeli od zachodu do wschodu słońca zwierzę pozostawało bez bezpośredniej opieki.
Możliwe, że w przyszłości prawo będzie bardziej korzystne dla hodowców, ponieważ PZHiPBM wnioskuje o zmiany w prawie ochrony przyrody o zwiększenie kwoty odszkodowania za szkody wyrządzone przez wilki, ale również o dostosowanie przepisów do realiów hodowli bydła mięsnego - całodobowego letniego chowu pastwiskowego (140 dni wypasu).
Jak ochronić stado przed atakiem wilków?
Stowarzyszenie dla Natury – Wilk przygotowało podręcznik ochrony stad zwierząt hodowlanych TUTAJ. Publikacja ta zawiera dobre praktyki i porady jak wykonać skuteczne ogrodzenie chroniące przed wilkami.
Do narzędzi, które pomogą ochronić zwierzęta pastwiskowe należą:
- Pastuch elektryczny wielopasmowy – stosując ten rodzaj ogrodzenia, należy pamiętać, aby jego montaż uniemożliwiał przechodzenie drapieżnika pod najniżej zawieszonym przewodem oraz przeskakiwanie nad ogrodzeniem. W tym celu najniższy przewód należy umieścić na wysokości 10–20 cm nad podłożem. Aby ograniczyć możliwość przeskakiwania ogrodzenia, należy stosować ogrodzenia elektryczne z ostatnim przewodem umieszczonym na wysokości minimum 1,3 m. Zaleca się, by napięcie na linii ogrodzenia wynosiło co najmniej 4500 V. Konieczne jest przy tym pilnowanie, by rosnąca roślinność nie stykała się z taśmą, gdyż urządzenie wówczas nie będzie działać prawidłowo. Wilki odstraszane są od pastucha silnymi impulsami elektrycznymi.
- Fladry – to cienki sznur lub taśma, z naszytymi wąskimi kawałkami materiału, najczęściej w kolorze czerwonym, o wymiarach 10 × 60 cm, które zwisając i poruszając się na wietrze, będą tworzyły barierę, którą wilk boi się przekroczyć. Istotny jest sposób wykonywania i instalowania tych urządzeń. Fladry działają odstraszająco, szczególnie kiedy poszczególne chorągiewki rozmieszczone są w odległości ok. 40–45 cm. Należy je rozwiesić wokół pastwiska, najlepiej na wbitych w ziemię żerdziach, w taki sposób, by dolne krawędzie materiału znajdowały się ok. 15 cm nad powierzchnią gruntu. Ważne, by obszar zabezpieczony fladrami tworzył zamkniętą powierzchnię, gdyż zawieszenie tych materiałów z jednej strony pastwiska nie przyniesie rezultatu.
- Ogrodzenia z siatki – inną metodą jest ogrodzenie pastwiska siatką o wysokości minimum 2,50 m, wkopaną w grunt do głębokości minimum 0,5 m lub wywiniętą na zewnątrz, zamontowaną na słupkach (odległość co 6-7 m). Wilki z łatwością mogą wykonać podkop pod niezakotwiczoną w ziemi siatką. Do budowy ogrodzenia można wykorzystać siatki do zabezpieczania upraw leśnych przed jeleniami i sarnami.
Niewątpliwie ważnym działaniem profilaktycznym jest zaganianie stad pastwiskowych na noc do budynków, zwłaszcza tam, gdzie wcześniej dochodziło już do ataków na zwierzęta gospodarskie. GDOŚ w Olsztynie zaleca, aby dodatkowo przeprowadzić działania odstraszające. Na te jednak należy uzyskać zezwolenie, ponieważ wilki znajdują się pod ścisłą ochroną.
– Pomimo wysokiego statusu ochrony wilka w Polsce, w sytuacjach konfliktowych i niebezpiecznych dopuszczalna jest ingerencja człowieka. Możliwe jest uzyskanie odstępstwa od zakazów obowiązujących w stosunku do tego gatunku, np. na umyślne płoszenie (m.in. wykorzystując armatki hukowe, petardy czy inne źródła hałasu, flary, źródła światła) – informuje rzecznik prasowy RDOŚ w Olsztynie. Zezwolenie na podstawie odpowiednich przesłanek wydawane jest przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Brak polowań na wilki powoduje, że nie boją się człowieka, podchodzą blisko domostw.
Czy są dofinansowania na ochronę pastwisk przed wilkami?
Za szkody wyrządzone przez wilki odpowiada Skarb Państwa. Na ochronę pastwisk przed atakiem wilków można uzyskać pomoc finansową z funduszu NFOŚiGW, która wypłacają regionalne dyrekcje ochrony środowiska.
W latach 2018–2020 RDOŚ otrzymały na ten cel kwotę 1,581 mln zł, przy całkowitym koszcie projektów 1,857 mln zł. Obecnie prowadzone są prace związane z podpisaniem 5 kolejnych umów na kwotę 2,179 mln zł. Z kolei samo RDOŚ w Olsztynie od 2018 r. do 2021 r. w ramach projektu przekazała hodowcom 119 750 m.b. fladr, 13 km siatki leśnej o wysokości 2,5 m i 1760 słupków do budowy ogrodzeń oraz 78 zestawów urządzeń elektrycznych zasilanych energią słoneczną. Hodowcy otrzymują zabezpieczenia bezpłatnie, muszą je zamontować i pilnować konserwacji. W 2020 r. :
- 1 m.b. fladr kosztował ok. 3,00 zł. Przy założeniu, że na wykonanie 1 ha ogrodzenia potrzeba średnio 3500 m.b. fladr, można oszacować, że koszt ogrodzenia wynosi 10,5 tys. zł.
- Z kolei za 1 m.b. siatki leśnej o wysokości 2,50 m trzeba zapłacić 7,50 zł, a 1 słupek o wysokości 3,5 m kosztuje ok. 33,00 zł, więc koszt wykonania 1 ha ogrodzenia to ok. 8500 zł.
- Natomiast zestaw pastucha elektrycznego do zabezpieczenia 1 hektara pastwiska to koszt ok. 3700 zł.
Z wyliczeń wynika, że profesjonalne ogrodzenia generują wysokie koszty, więc warto zwrócić się o pomoc finansową do RDOŚ. Ceny drewna i stali poszły w górę, więc to również wpłynie na koszty samodzielnej budowy ogrodzenia.
Jakich błędów unikać?
- Przy zastosowaniu pastucha elektrycznego należy pilnować napięcia w ogrodzeniach, aby było na wymaganym poziomie oraz utrzymywać ogrodzenia w czystości, tak aby rosnąca roślinność nie stykała się z taśmą, gdyż urządzenie wówczas nie będzie działać prawidłowo. Wilki odstraszane są od pastucha silnymi impulsami elektrycznymi.
- Odpowiednie uziemienie, aby umożliwić przepływ prądu w obwodzie.
- Warto, aby ogrodzenie było pod napięciem przez cały rok - niezależnie od tego, czy wypasane zwierzęta są na zewnątrz, czy nie. Jeśli wilk się pojawi, musi mieć negatywne doświadczenia z ogrodzeniem.
- Należy zapobiegać prześlizgiwaniu się wilków pomiędzy warstwami drutu, jeśli odległości między nimi są zbyt duże. Dodatkowo zabezpieczyć bramy i wszelkie wejścia na teren pastwiska.
- Przy projektowaniu ogrodzenia brać pod uwagę nierówności i ukształtowanie terenu, czy występują zbocza – a wtedy np. zagęścić liczbę słupków lub odległości między nimi. Czy są obecne zbiorniki wodne, drzewa, bele, pnie, rury kanalizacyjne, etc. Wilki są dobrymi pływakami i potrafią się wspinać.
Oprac. Natalia Marciniak-Musiał, Dorota Kolasińska
Fot. unsplash
