Jak walczyć z pasożytami wewnętrznymi u świń?

Pasożyt to organizm, który stale lub okresowo wykorzystuje organizm żywiciela jako źródło pożywienia i środowisko życia. Pasożyty wewnętrzne często są przyczyną poważnych chorób i mogą doprowadzić organizm żywiciela do wyniszczenia, a nawet śmierci. Świnie mogą być żywicielami wielu gatunków pasożytów zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, a stadny chów tych zwierząt sprzyja łatwemu rozprzestrzenianiu się inwazji. Zakażenia pasożytami wpływają niekorzystnie na rozwój zwierząt, są przyczyną pogorszenia przyrostów masy ciała, zwiększonej podatności na inne choroby oraz zwiększonej śmiertelności zwierząt. Prowadzą też do zwiększenia kosztów leczenia oraz profilaktyki, jak również pogorszenia jakości rzeźnej tusz.

Zarobaczenie zwierząt w produkcji trzody chlewnej jest często niedostrzeganym problemem, co prowadzi do znacznych strat ekonomicznych. Można wśród nich wymienić zmniejszoną wartość rzeźną oraz zwiększone koszty produkcji. Oddziaływanie pasożytów przejawia się w korzystaniu z pokarmu żywiciela, uszkadzaniu tkanek oraz działaniu chemicznym powodowanym przez substancje wydzielane i wydalane przez pasożyta.

• Ściółka, w której mogą znajdować się jaja czy larwy pasożytów, jest potencjalnym źródłem zakażenia

Wystąpienie objawów klinicznych w przebiegu inwazji pasożytniczych z reguły wskazuje już na bardzo intensywne zarażenie, często kończące się śmiercią zwierzęcia. Najczęściej inwazje pasożytnicze u świń mają przebieg podkliniczny i w związku z tym niezauważalny, dlatego w wielu przypadkach są lekceważone. Często mamy do czynienia z jednoczesną inwazją wielu gatunków pasożytów, co dodatkowo utrudnia jednoznaczne rozpoznanie schorzenia. Stwierdzenie jaj pasożytów w kale zwierzęcia potwierdza zarażenie, lecz niestwierdzenie ich nie wyklucza obecności pasożytów w organizmie zwierzęcia.

Glistnica to najczęściej stwierdzana robaczyca świń. Wywołuje ją glista świńska, największy pasożyt wewnętrzny. Długość samicy wynosi 20–30 cm, a samca 15–25 cm. W gospodarstwach wielkotowarowych, w których prowadzone są regularne zabiegi odrobaczania, glistnica ma mniejsze znaczenie, natomiast w mniejszych stadach nadal występuje dość powszechnie. Stwierdzana jest u świń w różnym wieku, ale najcięższy przebieg schorzenia stwierdza się u warchlaków. Do zarażenia dochodzi po zjedzeniu przez świnię jaj pasożyta, które są wyjątkowo oporne na niekorzystne warunki środowiskowe i mogą przez lata zachować swoją inwazyjność. Wędrujące larwy uszkadzają ścianę jelita, wątrobę i płuca. Śladem po obecności larw w wątrobie są tzw. białe plamy mleczne o średnicy 2–3 cm, które zanikają w ciągu 4–6 tygodni po opuszczeniu wątroby przez larwy.

Zranienia tkanki płucnej mogą przyczynić się do osłabienia miejscowej odporności i powstawania stanów zapalnych płuc. W trakcie przebiegu choroby obserwuje się zmienny apetyt, nienormalne łaknienie, biegunkę, zaparcia, objawy kolkowe, wymioty i suchy kaszel, podwyższoną temperaturę, a także osłabienie. Niekiedy w wyniku intensywnego zarobaczenia może dojść do zaczopowania jelit kłębami glist.

Inwazja pierwotniaków z rodzaju Isospora suis prowadzi do niszczenia komórek nabłonka jelita cienkiego. Objawy w postaci biegunki obserwuje się u prosiąt ssących, głównie między 8. a 15. dniem życia, dlatego potocznie nazywa się je biegunką dziewiątego dnia. W zależności od nasilenia choroba prowadzi do wychudzenia i charłactwa, a nawet upadków zwierząt. Pasożyt ten jest stwierdzany w 70–90% gospodarstw. Odpowiednio prowadzona higiena i dezynfekcja w porodówkach zapobiega zarażeniom.

• Białe plamki to uszkodzenia tkanki spowodowane przez migrujące larwy glisty świńskiej

Węgorek świński jest cieniutkim, włoskowatym nicieniem osiągającym długość ciała 3,3–4,5 mm. Larwy wnikają do ciała żywiciela głównie poprzez skórę. U prosiąt ssących dochodzi do zarażenia przez mleko, gdyż u zarażonych loch część larw wydalana jest z siarą. Po zarażeniu larwy węgorka wnikają w błonę śluzową jamy ustnej lub przełyku, następnie migrują do naczyń krwionośnych i chłonnych, by tą drogą dotrzeć do płuc. Poprzez pęcherzyki płucne przedostają się do tchawicy, a następnie do przewodu pokarmowego i ostatecznie do jelita cienkiego. Objawy kliniczne stwierdza się głównie u prosiąt. Obserwuje się biegunki, utratę apetytu, wychudzenie i objawy niedokrwistości.

Włosogłówka świńska, czyli nicień wywołujący włosogłówczycę, podobnie jak węgorek występuje raczej w gospodarstwach drobnotowarowych. Samica ma 35–61 mm długości, samiec zaś 36–55 mm. Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową. Larwy dostają się do jelita grubego, wnikają do śluzówki i tam dojrzewają. W cyklu rozwojowym nie odbywają wędrówek w organizmie żywiciela, a po opuszczeniu błony śluzowej pozostają w świetle jelita grubego. Objawy są raczej słabo widoczne.

Ograniczanie zakażeń pasożytami powinno obejmować zarówno systematyczne odrobaczanie świń w poszczególnych grupach technologicznych, jak i zniszczenie pasożytów we wszystkich stadiach rozwojowych i miejscach ich przebywania, aby wyeliminować możliwość kontaktu zwierząt z ich formami inwazyjnymi. Odrobaczanie świń jest skuteczne tylko wtedy, jeżeli zabieg przeprowadza się w sposób uniemożliwiający ponowne zarażenie. Źródłem pasożytów są zwierzęta, ściółka, a nawet pasza, która nieodpowiednio zabezpieczona może być zanieczyszczona formami rozwojowymi pasożytów.

Zarażone zwierzęta są nosicielami i siewcami pasożytów. Prowadzenie okresowych badań w różnych grupach wiekowych ujawnia skalę problemu. Najlepiej jest badać kał pobrany od razu po wydaleniu przez zwierzęta. Zaleca się badanie kału co najmniej dwa razy w roku we wszystkich grupach wiekowych w gospodarstwie. Próby powinny być pobierane niezależnie od rodzaju grup w każdym budynku.

W zapobieganiu pasożytom najważniejszą rolę stanowi bardzo dokładna higiena i dezynfekcja. Ważnym elementem jest stosowanie zasady „całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste”. Świnie powinny być wprowadzane do czystych kojców. Odrobaczanie należy przeprowadzić co najmniej tydzień przed wprowadzeniem warchlaków na tuczarnię czy loch na porodówkę, aby oczyściły się one z jaj i do nowych kojców przechodziły wolne od pasożytów. Po zastosowaniu preparatów odrobaczających następuje wzmożone wydalanie jaj, larw i dorosłych pasożytów z organizmu żywiciela, które może trwać nawet do 7 dni od rozpoczęcia kuracji. Zabieg będzie tylko wtedy dawał długotrwały efekt, kiedy wszystkie zwierzęta w danym pomieszczeniu zostaną skutecznie odrobaczone, a w otoczeniu nie będzie form inwazyjnych pasożyta mogących prowadzić do ponownego zarażenia. Jedno nieodrobaczone zwierzę w grupie może stać się przyczyną bardzo szybkiego nawrotu choroby i ponownego zarobaczenia wszystkich przebywających z nim świń.

• Pasożyty wewnętrzne świń przyczyniają się do pogorszenia wyników produkcyjnych

Można odrobaczać poszczególne grupy technologiczne lub też stosować odrobaczanie całego stada w określonych odstępach czasu, na przykład co 4–6 miesięcy. Knury powinny być odrobaczane 2–3 razy w roku. Lochy stada podstawowego 2–3 razy w roku jako całe stado lub każdorazowo na 7–10 dni przed porodem. W przypadku zarażenia loch odrobaczamy prosięta ssące, szczególnie odsadzane w wieku 4 tygodni, w połączeniu z poprawą warunków środowiskowych.

Dominika Stancelewska