Kukurydza ma najwyższą wśród zbóż wartość energetyczną, która wynika z dużej zawartości skrobi i tłuszczu oraz małej włókna surowego. W porównaniu do innych zbóż kukurydza jest jednak uboższa w białko, ponadto jest to białko o niskiej zawartości aminokwasów egzogennych – zwłaszcza lizyny i tryptofanu. Tak więc dawki pokarmowe z większym udziałem kukurydzy powinny być dokładnie bilansowane pod względem zawartości aminokwasów. Zastępując ziarnem kukurydzy pszenicę, trzeba zwiększyć np. udział śruty sojowej. Kukurydza nie zawiera substancji antyodżywczych, charakteryzuje się dużą strawnością, jest smaczna i chętnie pobierana przez świnie. Może być stosowana w paszach dla wszystkich grup technologicznych.
Należy brać pod uwagę, że w tłuszczu kukurydzy występują w znacznej ilości nienasycone kwasy tłuszczowe, które ograniczają jej wykorzystanie w końcowym okresie tuczu. Słonina tuczników żywionych wysokimi dawkami kukurydzy ma nieodpowiednią konsystencję i zabarwienie. By tego uniknąć, należy ograniczyć jej ilość w ostatnim okresie tuczu i zastąpić ją innym ziarnem, np. jęczmieniem.
- Mokre ziarno bezpośrednio po zbiorze może zostać dokładnie pokryte kwasem propionowym, co skutecznie je zakonserwuje
Ze względu na dużą wilgotność kukurydza narażona jest na rozwój mikotoksyn. Najszybszą, choć nie najtańszą metodą konserwacji kukurydzy, jest suszenie. Najtańszym sposobem – zakiszenie.
Kiszenie ziarna kukurydzy
Koszty suszenia ziarna kukurydzy w porównaniu do kiszenia są około 4–5 razy wyższe. Jeśli ziarno ma zostać wykorzystane w gospodarstwie, nakłady na suszenie niepotrzebnie obciążają koszty paszy. Dlatego znacznie taniej jest ziarno zakisić. Kiszenie przeprowadza się w silosie lub rękawie foliowym, po wcześniejszym rozdrobnieniu. W czasie śrutowania można dodać preparaty bakterii kwasu mlekowego lub kwasów organicznych, które obniżają pH zakiszanej masy do około 4. Kiszenie w rękawach foliowych to sposób przydatny w dużych gospodarstwach. Mniejsze mogą do tego wykorzystać silosy betonowe.
Zakiszanie ziarna w silosach przejazdowych to przede wszystkim mocne ubicie ziarna, co gwarantuje małe straty i stabilną kiszonkę. Ważne, by ziarno nie miało dostępu powietrza, gdyż doprowadzi to do psucia się surowca, dlatego zbiornik musi być szczelnie przykryty. Silos należy wyłożyć folią, którą zamyka się również na górze. Porcję ziarna wybiera się w ten sposób, aby była naruszona jak najmniejsza powierzchnia. Najlepiej odcinać ją pionowo, a czoło pryzmy ponownie zabezpieczyć folią przed dostępem powietrza. Użycie rękawów ze specjalnej folii umożliwia hermetyczne zabezpieczenie przed dostępem powietrza i wód opadowych.
Kiszone ziarno jest gotowe do skarmiania po 4–6 tygodniach od zakiszenia. Zachowuje wszystkie wartości odżywcze. Flora bakterii kwasu mlekowego bardzo korzystnie wpływa na żywienie zwierząt. Poprawia strawność pasz i sprawia, że pH przewodu pokarmowego świń ma właściwą wartość. Stabilizuje też kiszone ziarno w czasie wybierania z pryzmy.
W przypadku kiszonego ziarna ważne jest, aby:
Można też zakisić całe kolby kukurydzy wraz z osadkami, ale pozbawione koszulek – jest to wówczas tzw. CCM – lub zebrane i rozdrobnione całe kolby (LKS). Niestety taka pasza ma mniejsze wartości odżywcze niż samo ziarno kukurydzy, a LKS ze względu na dużą zawartość włókna nadaje się tylko dla macior prośnych. Zastosowanie LKS (z dużym udziałem kolb) pozwala uzyskać paszę niskoenergetyczną. Obecnie jednak lepiej uzupełnić włókno poprzez dodanie bezpieczniejszych komponentów, takich jak specjalny koncentrat włókna, wysłodki suche czy otręby.
Zbioru kolb kukurydzy na CCM dokonuje się przed pełną dojrzałością ziarna, przy wilgotności wynoszącej około 60%. Zebrana masa daje się łatwo zakiszać. Przy tym sposobie zbioru uzyskuje się plon o 10–20% wyższy niż przy zbiorze samego ziarna. Ze względu na wyższą jakość niż LKS (zawartość substancji odżywczych, stopień zmielenia) nadaje się dla wszystkich grup żywieniowych świń.
Oprócz suszenia lub kiszenia zebrane z pola wilgotne ziarno kukurydzy można zakonserwować też kwasem propionowym, który dobrze zabezpiecza przed rozwojem grzybów i pleśni. Ziarno zaraz po zbiorze zostaje równomiernie – dzięki zamontowanym na żmijce specjalnym dyszom rozpylającym – pokryte kwasem propionowym, który przerywa jego oddychanie i hamuje rozwój drobnoustrojów. Najważniejsze jest dopilnowanie, aby przez cały czas przemieszczania się kukurydzy kwas był podawany. Nawet na moment proces nie może być przerwany. Trzeba uważać podczas zmiany zbiorników z kwasem, aby na czas wyłączyć przenośnik. Nawet niewielka partia ziarna niepokryta kwasem może stworzyć gniazdo, które grozi rozwojem grzybów i pleśni.
W zależności od wilgotności ziarna stosuje się odpowiednią dawkę kwasu propionowego. Jeżeli kukurydza po zbiorze ma 30% wilgotności, dawka preparatu wynosi do 17 kg na tonę, jeśli więcej – 22 kg. W tej metodzie konserwacji nie jest konieczne odcięcie dopływu powietrza – jak w przypadku kiszonego ziarna. Wilgotna kukurydza może być przechowywana przez długi czas nawet na pryzmie. Trzeba tylko dopilnować, aby podłoże było szczelnie wyłożone folią, zwłaszcza w miejscach narożnych, gdzie łatwo może gromadzić się wilgoć. Takie ziarno kukurydzy można traktować na równi z suszonym, ponieważ nie traci na wartości. Dzięki zawartości kwasu w kukurydzy można też zmniejszyć udział zakwaszacza w paszach dla świń.
Jeśli ktoś zdecyduje się podawać zwierzętom większe dawki kukurydzy w paszy, dobrze jest wykorzystywać do ich sporządzania specjalne koncentraty, które uzupełnią niedobory białka oraz takich aminokwasów, jak lizyna czy tryptofan.
Dominika Stancelewska
Zakiszanie ziarna w silosach przejazdowych to przede wszystkim mocne ubicie ziarna, co gwarantuje małe straty i stabilną kiszonkę. Ważne, by ziarno nie miało dostępu powietrza, gdyż doprowadzi to do psucia się surowca, dlatego zbiornik musi być szczelnie przykryty. Silos należy wyłożyć folią, którą zamyka się również na górze. Porcję ziarna wybiera się w ten sposób, aby była naruszona jak najmniejsza powierzchnia. Najlepiej odcinać ją pionowo, a czoło pryzmy ponownie zabezpieczyć folią przed dostępem powietrza. Użycie rękawów ze specjalnej folii umożliwia hermetyczne zabezpieczenie przed dostępem powietrza i wód opadowych.
Kiszone ziarno jest gotowe do skarmiania po 4–6 tygodniach od zakiszenia. Zachowuje wszystkie wartości odżywcze. Flora bakterii kwasu mlekowego bardzo korzystnie wpływa na żywienie zwierząt. Poprawia strawność pasz i sprawia, że pH przewodu pokarmowego świń ma właściwą wartość. Stabilizuje też kiszone ziarno w czasie wybierania z pryzmy.
W przypadku kiszonego ziarna ważne jest, aby:
- zawartość suchej masy wynosiła 62–65% – jeśli jest wyższa, powstaje mniej kwasu mlekowego, co prowadzi do wyższego poziomu pH, skutkiem czego jest gorsza trwałość kiszonki i trudności w jej przechowywaniu; zbyt suchą kukurydzę znacznie trudniej się ubija i łatwo ulega porażeniu grzybami;
- zakiszać bez kolb, gdyż wraz z większym ich udziałem wzrasta ryzyko wystąpienia porażenia mikotoksynami;
- wybierać kiszonkę na głębokość 10 cm, a jeszcze lepiej – 15 cm dziennie;
- zastosować specjalne środki do zakiszania, jeśli kukurydza ma być skarmiana latem; mogą to być zarówno preparaty bazujące na mieszaninie kwasów lub bakterie kwasu mlekowego.
Inne kiszonki
Można też zakisić całe kolby kukurydzy wraz z osadkami, ale pozbawione koszulek – jest to wówczas tzw. CCM – lub zebrane i rozdrobnione całe kolby (LKS). Niestety taka pasza ma mniejsze wartości odżywcze niż samo ziarno kukurydzy, a LKS ze względu na dużą zawartość włókna nadaje się tylko dla macior prośnych. Zastosowanie LKS (z dużym udziałem kolb) pozwala uzyskać paszę niskoenergetyczną. Obecnie jednak lepiej uzupełnić włókno poprzez dodanie bezpieczniejszych komponentów, takich jak specjalny koncentrat włókna, wysłodki suche czy otręby.
Zbioru kolb kukurydzy na CCM dokonuje się przed pełną dojrzałością ziarna, przy wilgotności wynoszącej około 60%. Zebrana masa daje się łatwo zakiszać. Przy tym sposobie zbioru uzyskuje się plon o 10–20% wyższy niż przy zbiorze samego ziarna. Ze względu na wyższą jakość niż LKS (zawartość substancji odżywczych, stopień zmielenia) nadaje się dla wszystkich grup żywieniowych świń.
Konserwacja kwasem
Oprócz suszenia lub kiszenia zebrane z pola wilgotne ziarno kukurydzy można zakonserwować też kwasem propionowym, który dobrze zabezpiecza przed rozwojem grzybów i pleśni. Ziarno zaraz po zbiorze zostaje równomiernie – dzięki zamontowanym na żmijce specjalnym dyszom rozpylającym – pokryte kwasem propionowym, który przerywa jego oddychanie i hamuje rozwój drobnoustrojów. Najważniejsze jest dopilnowanie, aby przez cały czas przemieszczania się kukurydzy kwas był podawany. Nawet na moment proces nie może być przerwany. Trzeba uważać podczas zmiany zbiorników z kwasem, aby na czas wyłączyć przenośnik. Nawet niewielka partia ziarna niepokryta kwasem może stworzyć gniazdo, które grozi rozwojem grzybów i pleśni.
- Rolnicy przekonują, że mokre ziarno z kwasem bardzo dobrze się przechowuje na pryzmie
W zależności od wilgotności ziarna stosuje się odpowiednią dawkę kwasu propionowego. Jeżeli kukurydza po zbiorze ma 30% wilgotności, dawka preparatu wynosi do 17 kg na tonę, jeśli więcej – 22 kg. W tej metodzie konserwacji nie jest konieczne odcięcie dopływu powietrza – jak w przypadku kiszonego ziarna. Wilgotna kukurydza może być przechowywana przez długi czas nawet na pryzmie. Trzeba tylko dopilnować, aby podłoże było szczelnie wyłożone folią, zwłaszcza w miejscach narożnych, gdzie łatwo może gromadzić się wilgoć. Takie ziarno kukurydzy można traktować na równi z suszonym, ponieważ nie traci na wartości. Dzięki zawartości kwasu w kukurydzy można też zmniejszyć udział zakwaszacza w paszach dla świń.
Jeśli ktoś zdecyduje się podawać zwierzętom większe dawki kukurydzy w paszy, dobrze jest wykorzystywać do ich sporządzania specjalne koncentraty, które uzupełnią niedobory białka oraz takich aminokwasów, jak lizyna czy tryptofan.
Dominika Stancelewska
