Dlaczego moment odsadzenia od lochy jest tak trudny dla prosiąt?
Ze względu na zmiany behawioralne, immunologiczne i biologiczne w organizmie, które zachodzą w momencie odsadzenia, trzeba poświęcić odpowiednią uwagę żywieniu, zarządzaniu i środowisku, aby odsadzone prosięta mogły dobrze wystartować. Zaniedbanie choćby w jednym z tych obszarów może powodować problemy w odchowalni oraz w dalszym tuczu.
Przetrwanie tego trudnego momentu zależy od strategii zarządzania stosowanej w gospodarstwie i szybkiej interwencji w razie problemów. Zwłaszcza że trzeba sobie radzić z coraz liczniejszymi miotami, które wymagają intensywniejszej opieki, co może stanowić wyzwanie.
Niezwykle istotne jest, aby lepiej uwzględnić specyficzne wymagania żywieniowe, gdyż każdy dodatkowy kilogram uzyskany w odchowalni może przełożyć się na cztery do pięciu dni mniej do osiągnięcia masy ubojowej. Z tego powodu prestartery muszą być bogate w składniki odżywcze i składać się z łatwo przyswajalnych surowców.
Zacznij od czystego środowiska w chlewni
W momencie odsadzenia prosięta doświadczają spadku odporności. Dlatego ważne jest, aby zacząć od czystego środowiska. Pomieszczenia warchlakarni przed przyjęciem prosiąt należy oczyścić, namoczyć, dokładnie umyć i spłukać, aby usunąć wszelkie zabrudzenia. Następnie zdezynfekować, a co najważniejsze – wysuszyć. Tylko wtedy dezynfekcja jest skuteczna. Nie można też dopuścić do kontaktu prosiąt ze środkiem odkażającym.
Zadbaj o odpowiedni mikroklimat chlewni podczas odsadzania prosiąt
Dla pomyślnego odsadzenia ważny jest mikroklimat w chlewni. Właściwe warunki mają ograniczyć pogorszenie przyrostów i zaburzenia ze strony układu pokarmowego. Dlatego tak ważne jest zapewnienie odpowiedniej temperatury przed wstawieniem prosiąt, które łatwo ulegają wychłodzeniu, gdyż nie mają odpowiednich zapasów tkanki tłuszczowej. Jeśli ograniczają one pobieranie paszy po odsadzeniu, skutkuje to dodatkowo utratą tkanki tłuszczowej, nawet do 30%, w związku z tym zwiększa się wrażliwość zwierząt na zimno. Dlatego tak ważne jest ogrzanie kojców, do których zostaną wprowadzone prosięta. Wymagania odnośnie do temperatury uzależnione są od masy ciała, typu podłogi, jakości paszy, a także szybkości ruchu powietrza. Często problemem jest zbyt niska temperatura pomieszczeń w odchowalni, wynosząca 22–24°C, gdy tymczasem w pierwszym tygodniu po odsadzeniu powinna wynosić (w zależności od rodzaju podłogi) od 27 do 30°C. Dopiero później można ją obniżać o 1°C na tydzień. Pomiar temperatury powinien być wykonywany na wysokości zwierząt.
Trzeba obserwować zachowanie prosiąt, zwłaszcza czy nie zbijają się w grupy. Zbyt wysoka temperatura przy jednocześnie niewydolnej wentylacji może wywołać kanibalizm. Przyczyną agresji bywa też zbyt duża wentylacja prowadząca do przeciągów, które są bardzo szkodliwe dla prosiąt po odsadzeniu. Nadmierny ruch powietrza może doprowadzić do chorób układu oddechowego. W przypadku podłóg rusztowych przez kilka dni po odsadzeniu wskazane jest stosowanie mat w miejscach legowiskowych dla prosiąt, aby nie leżały na zimnym podłożu.
Zapewnij prosiętom zawsze świeżą paszę
Prosięta po odsadzeniu wolniej przyrastają, gdyż w tym trudnym dla nich momencie nie zjadają takiej porcji paszy, która pokrywałaby w pełni ich zapotrzebowanie na składniki pokarmowe. Aby zachęcić je do jedzenia, należy stosować tę samą paszę, którą dostawały w porodówce. Wcześniej przy lochach trzeba zapewnić im co najmniej 150 g mieszanki do przyuczenia ich do pobierania paszy stałej. Podawanie paszy przejściowej po odsadzeniu zwiększa jej pobranie w pierwszych dniach po odłączeniu od lochy. Dobra jest płynna pasza, ponieważ ma konsystencję podobną do mleka lochy. Podobnie jak karmienie płynne podczas laktacji, również podawanie preparatu mlekozastępczego po odsadzeniu ma korzystny wpływ na masę ciała prosiąt i ich przeżywalność. Prosięta takie wykazują szybszy wzrost i zwiększoną długość kosmków jelitowych po odsadzeniu.
Prosięta powinno się karmić często – minimum cztery, pięć razy dziennie przez co najmniej dwa dni po odsadzeniu, i zawsze używać świeżej porcji. Zalecane są także częste kontrole w odchowali, zwłaszcza w przypadku zaobserwowania problemów. Powodem, dla którego należy dążyć do zapewnienia dobrego pobrania paszy od razu po odsadzeniu, jest to, że zwierzęta osiągające lepsze wyniki w odchowalni mogą w późniejszym okresie lepiej wykorzystać paszę o niższej jakości.
W odchowalni prosięta musza mieć dostęp do wody
Po odsadzeniu prosięta nie mają już możliwości ssania mleka. Dlatego w odchowalni ważne jest pobranie wody. Większe pobranie wody sprzyja temu, że prosięta częściej sięgają po paszę stałą i mają lepsze przyrosty, większą wagę odsadzeniową i lepiej się odchowują po odsadzeniu. Woda podawana zwierzętom musi być czysta i dobrej jakości, dlatego warto spuścić trochę wody z systemu pojenia, ponieważ po dłuższym nieużywaniu smoczków mogły się w niej nagromadzić i namnożyć drobnoustroje. Dobrze jest sprawdzać jakość i skład wody, a także koniecznie czyścić cały system pojenia.
Jak redukować stres u odsadzonych prosiąt?
Odsadzanie należy przeprowadzić szybko i sprawnie, ale jednocześnie bez zbędnego zamieszania. Prosięta przepędzamy do odchowalni spokojnie i nie dokładamy im niepotrzebnego stresu. Aby zminimalizować szkodliwe skutki spowodowane stresem po odsadzeniu, można wdrożyć pewne strategie w okresie laktacji, zapewniające lepszą socjalizację. Dobrze sprawdza się używanie zabawek już w kojcu porodowym, a później także w odchowalni. Wyniki badań pokazują, że wzbogacanie środowiska zabawkami wpływa pozytywnie na mikrobiotę oraz błonę śluzową jelit, co zwiększa wchłanianie składników odżywczych, a wszystkie te czynniki redukują stres i agresję. Dobrze sprawdzają się tzw. korytka-zabawki z doczepionymi elementami, które zwiększają zainteresowanie karmą, wzrasta jej pobranie i zmniejsza się stres.
W mniejszych chlewniach można odsadzać maciorę, a prosięta pozostawić jeszcze przez jakiś czas w kojcu porodowym. Uważa się, że w ten sposób chroni się prosięta przed dodatkowym stresem związanym ze zmianą kojca.
Unikaj mieszania prosiąt!
Przy łączeniu miotów odsadzane prosięta należy przydzielać do poszczególnych kojców, uwzględniając przede wszystkim ich masę ciała i wyrównanie zwierząt. Jednocześnie trzeba łączyć jak najmniejszą liczbę miotów, gdyż mieszanie prosiąt wiąże się z ustalaniem nowej hierarchii w grupie i nasileniem walk. Również utrzymywanie prosiąt mniejszych lub odstających w jednej grupie z większymi może wywołać agresję. Większe sztuki szybko opanowują dostęp do korytka, co powoduje spadek pobrania paszy i słabszy rozwój małych prosiąt. Sztuki słabsze i lżejsze powinny być od razu przenoszone do osobnych kojców, najlepiej oddzielonych litymi ściankami od reszty pomieszczenia. Taką selekcję przeprowadzamy też po kilku dniach pobytu prosiąt w odchowalni – wszystkie mniejsze i słabsze sztuki przenosimy do jednego kojca. Ma to zminimalizować stres i straty. Lepiej jest odsadzać większe i cięższe prosięta. Będą wtedy szybciej przyrastały i lepiej pokonają trudny moment odsadzania. Im młodsze zwierzęta, tym trudniej adaptują się do nowych warunków utrzymania i żywienia.
Pozostaw prosiętom światło przez pierwsze 24h
Zalecane jest pozostawienie włączonego światła przez pierwsze 24 godziny po przybyciu prosiąt do odchowalni. Dzięki temu lepiej poznają kojec, znajdą miejsce do picia i karmienia. Po tym czasie należy powrócić do normalnego rytmu dnia i nocy. W pierwszych dniach po połączeniu miotów obserwujemy prosięta w odchowalni częściej i zachęcamy je do poruszania się. Upewniamy się, że pobrały choć trochę mieszanki z karmnika.
Dominika Stancelewska
