Żywienie świń: Tłuszcz dostarczy energii

Przy zwiększonym zapotrzebowaniu zwierząt na energię muszą one albo zjeść więcej paszy, albo odbywa się to kosztem energii przeznaczonej na potrzeby produkcyjne. Dlatego tak ważne jest dostarczenie w dawkach pokarmowych odpowiedniego poziomu energii. Wartość energetyczną dawki można łatwo podwyższyć poprzez dodatek tłuszczu. Świnie przede wszystkim dobrze wykorzystują tłuszcz roślinny ze względu na wyższą strawność i wartość energetyczną.

Źródło dobrych kwasów

Tłuszcz w dawkach pokarmowych dla zwierząt przede wszystkim podnosi poziom energii, poprawia smakowitość i wykorzystanie paszy. 1 kg suchej masy tego składnika może dostarczyć nawet do 37 MJ EM, a dodatkowo tłuszcz jest ważnym źródłem witamin A, E, D i K oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Są to kwasy egzogenne, które muszą być dostarczane z pokarmem, ponieważ organizm nie jest w stanie ich syntetyzować. Najważniejszymi z kwasów są linolowy oraz linolenowy. Najbogatszym źródłem kwasu linolenowego są nasiona lnu, zaś kwasu linolowego olej słonecznikowy i sojowy. Olej rzepakowy zawiera zarówno kwas linolowy, jak i linolenowy w bardzo korzystnych proporcjach.

Niedobór niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, szczególnie u zwierząt młodych, prowadzi do zahamowania wzrostu i zmian skórnych oraz degeneracji narządów rodnych. Jednakże zbyt wysoki udział tych kwasów w diecie zwierząt wpływa niekorzystnie na cechy jakościowe mięsa i słoniny pod względem konsystencji i barwy.

Przede wszystkim powinniśmy natłuszczać pasze dla prosiąt i macior wysokoprośnych i karmiących, gdyż w przypadku zwierząt rosnących i wysoko produkcyjnych uzyska się najlepsze efekty. Natłuszczanie pasz dla loch w okresie prośności i laktacji pozwala ograniczyć straty masy ciała po wyproszeniu oraz zapewnić prawidłowy wzrost prosiąt.

W żywieniu prosiąt koncentracja energii w skarmianej paszy ma istotne znaczenie ze względu na niewielką pojemność przewodu pokarmowego. W mieszankach typu prestarter wartość energetyczna 1 kg powinna być na poziomie 14–15 MJ EM.

Oleje i nasiona

Uzyskanie mieszanek o dużej koncentracji energii jest możliwe poprzez natłuszczanie pasz olejami, które dodatkowo ogranicza zapylenie w pomieszczeniach dla świń. Jednak oprócz ilości ważna jest także jakość zastosowanego tłuszczu. O tym, jaki rodzaj tłuszczu możemy użyć do natłuszczenia paszy decyduje przede wszystkim wartość pokarmowa tłuszczu, a zwłaszcza strawność i przyswajalność oraz techniczne możliwości jego dodania do paszy.

Jako źródło tego składnika do mieszanek stosowane są oleje: rzepakowy, sojowy, słonecznikowy lub bardzo wysokiej jakości kokosowy. Tłuszcze zwierzęce: smalec wieprzowy lub łój wołowy są gorzej wykorzystywane niż tłuszcze roślinne.

Najczęściej stosowanym surowcem wysokoenergetycznym jest olej sojowy, który zawiera 35,5–36,2 MJ EM. Z kolei pełnotłuste nasiona soi zawierają około 20% tłuszczu surowego i dostarczają około 16 MJ EM, jednakże są obecne w nich czynniki antyodżywcze, które ograniczają wykorzystanie tego komponentu w formie nieprzetworzonej w żywieniu trzody chlewnej, dlatego przed skarmianiem poddaje się je obróbce termicznej i płatkowaniu.


Źródłem energii dla trzody chlewnej mogą być nasiona lub makuch rzepakowy. Nasiona rzepaku zawierają od 44 do 50% tłuszczu w suchej masie i dostarczają około 28 MJ EM. Przed skarmianiem należy je jednak dokładnie ześrutować, najlepiej po zmieszaniu z ziarnem w stosunku 1:1.

Z uwagi na korzystny skład kwasów tłuszczowych, olej rzepakowy jest nie tylko źródłem energii, ale również niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Jako źródło energii nie ustępuje on olejowi sojowemu, tym bardziej, że jest dużo tańszy. Dodatek 1% oleju rzepakowego do mieszanek dla tuczników wpływa na wzrost w mięsie poziomu kwasu linolowego o 1,25%, a dodanie 1% oleju sojowego powoduje wzrost poziomu tego kwasu o 3%. Zalecany udział oleju rzepakowego w mieszankach dla świń nie powinien przekraczać 4%, zaś oleju sojowego 1,5–2%. Tłuszcz dodany do paszy w ilości do 3% nie ma wpływu na grubość słoniny na grzbiecie i tym samym nie pogarsza procentu mięsności tuszy. Mieszanki natłuszczone olejami są smaczne i chętniej wyjadane przez zwierzęta.

Tłuszcze sypkie

Do natłuszczania pasz oprócz oleju i nasion stosuje się też specjalnie modyfikowane tłuszcze sypkie. Są one najczęściej mieszaninami kwasów tłuszczowych zwierzęcych i roślinnych. Wartość energetyczna takich produktów z reguły przekracza 30 MJ EM/kg. Dużym walorem tych preparatów jest znany skład kwasów tłuszczowych oraz doskonała homogenność (produkt taki łatwo wymieszać z pozostałymi składnikami paszy). Ponadto sypki tłuszcz paszowy jest stabilny i nie ulega łatwo jełczeniu. Stosując sypki tłuszcz paszowy należy pamiętać, że istotnie zwiększa on zawartość energii w dawce i trzeba dokładnie zbilansować pozostałe składniki pokarmowe, zwłaszcza poziom białka.

Tłuszcz lub preparat tłuszczowy dodawany do mieszanki w gospodarstwie powinien być bardzo dobrze wymieszany z paszą. Natłuszczając pasze lub stosując pełnotłuste nasiona roślin oleistych należy pamiętać o zwiększeniu dodatku witaminy E i selenu w dawce pokarmowej dla świń. W żadnym przypadku nie należy dodawać do paszy tłuszczów zużytych, zepsutych lub zjełczałych. Mogą one nie tylko powodować zatrucia pokarmowe u świń, lecz także obniżać walory smakowe i zapachowe mięsa.

Zbyt duża zawartość tłuszczu w tuszy zwierząt jest niepożądana, gdyż w jego skład wchodzą głównie nasycone kwasy tłuszczowe. Z drugiej strony natomiast, mięso o małej zawartości tłuszczu, szczególnie śródmięśniowego, znacznie traci na walorach smakowych i zapachowych.

Dominika Stancelewska