Kwas stearynowy w żywieniu krów mlecznych

Od prawie 20 lat stosowane są w hodowli krów mlecznych tłuszcze żwaczowo chronione. Początkowo były to mydła wapniowe, a następnie hydrolizowane kwasy tłuszczowe. Od dekady zostały z uznaniem przyjęte hydrolizowane kwasy tłuszczowe typu INERT, w formie triacyloglicerydów, z kwasem palmitynowym w roli głównej.

Zawartość tłuszczu w mleku zależy od wielu czynników takich jak: rasa i wiek krów, faza laktacji, system żywienia czy wydajność itp. U obecnie użytkowanych krów kształtuje się on na poziomie 3,5 – 4,0%. Niestety, coraz częściej notuje się poziom tłuszczu znacznie poniżej 3,5%, co jest zjawiskiem niepożądanym.

Tłuszcze, jako składniki pokarmowe obejmują dużą grupę związków o zróżnicowanej budowie chemicznej. Mają one bardzo duże znaczenie w żywieniu zwierząt, zwłaszcza o intensywnej przemianie materii. W organizmach krów mlecznych tłuszcze znajdują się we wszystkich komórkach ciała, stanowiąc nie tylko materiał zapasowy, ale także składnik ich struktur. Decydują one o wielu właściwościach biologicznych, takich jak aktywność enzymatyczna, hormonalna oraz receptorowa.

Należy dodać, że mają one istotne właściwości smakowe i zapachowe, a także nadają konsystencję żywności oraz ułatwiają wchłanianie innych składników pokarmowych.

• Kwas stearynowy nie ulega kumulacji w komórkach wątroby i może być́ wykorzystywany w okresie przejściowym i we wczesnej fazie laktacji, jako główne źródło energii

Głównym elementem tłuszczu mleka są krótko-, średnio- i długołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Krótko- i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe są syntetyzowane w gruczole mlekowym jako octany i maślany, natomiast długołańcuchowe pochodzą od uruchomionych rezerw tłuszczowych oraz skarmianego tłuszczu paszowego.

Trawienie tłuszczy u przeżuwaczy różni się od zwierząt monogastrycznych, u których triacyloglicerydy są nienasycone i trafiają do dwunastnicy, gdzie są hydrolizowane i wchłaniane w jelicie cienkim. Z kolei u przeżuwaczy prawie wszystkie są hydrolizowane i częściowo poddawane hydrogenizacji w przedżołądkach. Wiązania pomiędzy glicerolem i kwasami tłuszczowymi zostają rozerwane, a glicerol ulega gwałtownej fermentacji do lotnych kwasów tłuszczowych. Kwasy tłuszczowe używane są przez bakterie do syntezy własnych fosfolipidów. Są one niezbędne do budowy błon komórkowych. Ważnym działaniem mikroorganizmów żwacza jest hydrogenacja nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Pasza podawana krowom w swoim składzie zawiera od 2–4% tłuszczów. Pełnią one bardzo istotną rolę w dawkach pokarmowych, ponieważ odpowiadają za około 50% tłuszczu w mleku i stanowią najbardziej skoncentrowane źródło energii. Pasza zielona i ziarno zawierają niewielkie ich ilości, natomiast rośliny oleiste (soja i rzepak) posiadają nasiona z zawartością 20% tłuszczowców. Lipidy w paszy dla krów występują głównie jako triacyloglicerydy, glikolipidy i fosfolipidy. Są one hydrolizowane przez drobnoustroje żwacza wydzielając enzym lipazę, jednakże nie mają zdolności wykorzystania ich jako źródła energii.

Najbardziej ograniczającym składnikiem żywieniowym w dietach wysokowydajnych krów jest energia, przy czym kwas palmitynowy (C 16:0) i stearynowy (C 18:0) stanowią główne źródło energii, a ponadto spełniają unikalne i specyficzne funkcje w organizmach krów mlecznych w okresie przed wycieleniem oraz w okresie laktacyjnym. Głównym źródłem kwasu palmitynowego jest olej palmowy, olej z ziaren palmowych, olej kokosowy i tłuszcz mleczny. Kwas stearynowy - C18:0 jest szeroko rozpowszechniony w przyrodzie i znajduje się w wielu tłuszczach zwierzęcych, natomiast w mniejszym stopniu w roślinach.

Nowością na rynku materiałów paszowych jest niezawierający GMO preparat VITTRA – FAT99. Jest to czysty, frakcjowany tłuszcz roślinny, zawierający głównie kwas stearynowy i palmitynowy, używany jako tłuszcz chroniony w paszy dla krów mlecznych w okresie okołoporodowym.