Porażenie poporodowe u krowy: przyczyny, objawy, leczenie

Porażenie poporodowe dotyka najczęściej stad wysokowydajnych, a szczególnie narażone na zachorowanie są krowy starsze (powyżej 3 wycielenia), co związane jest ze zmniejszoną u nich zdolnością uwalniania wapnia z kości. Pierwiastki praktycznie nie zapadają na porażenie. Choroba występuje zazwyczaj 1–2 dni po wycieleniu, ponieważ organizm krowy dopiero po 48–72 godzinach po porodzie potrafi w wystarczający sposób uwalniać wapń zmagazynowany w kościach do krwi i płynu międzykomórkowego organizmu. Do porażenia może jednak dojść także przed porodem, gdy organizm zaczyna syntetyzować siarę, a cielę szybko rośnie.

Krowa wraz z siarą, a później z mlekiem, wydala z organizmu duże ilości makroelementów: wapnia, fosforu, magnezu oraz witamin. Z każdym kilogramem mleka wydalane jest około 1 g fosforu i 1,2 g wapnia. W siarze koncentracja minerałów i witamin jest jeszcze większa, a w jednym jej kilogramie może być nawet do 2,5 g. Przed wycieleniem średnie dzienne zapotrzebowanie na wapń wynosi 30–40 g, z czego 15 g wydalane jest wraz z kałem i moczem, a pozostała ilość przeznaczana jest na rozwój płodu. Na dodatek w ostatnich tygodniach życia płodowego cielę pobiera z organizmu matki bardzo duże ilości minerałów i witamin, ponieważ jego przyrosty wagowe są w tym okresie bardzo intensywne. I właśnie spadek stężenia wapnia w płynach ustrojowych w okresie okołoporodowym prowadzi do zalegania krowy, a w ciężkich przypadkach może doprowadzić do jej upadku.

Najmniejsza koncentracja wapnia we krwi występuje między 12 i 24 godziną po porodzie i dlatego właśnie pierwsza doba laktacji jest najlepsza do oceny zagrożenia  hipokalcemią w stadzie

Prawidłowy metabolizm wapnia może zostać również zaburzony przez zbyt dużą zawartość energii i białka w okresie zasuszenia, przy jednoczesnej niskiej zawartości włókna surowego w skarmianych paszach objętościowych. Przyczyną występowania hipokalcemii może być również niewłaściwy stosunek wapnia do fosforu w zadawanych dawkach pokarmowych. Dla krowy wysokowydajnej powinien on wynosić 1,3:1, a dla zasuszonej 2:1.

Objawy hipokalcemii pojawiają się zwykle w okresie kilku godzin do kilku dni po porodzie. Początkowo następuje zmniejszenie apetytu, niepokój i drżenie mięśni. Później hodowca może zaobserwować chwiejny chód, krowa staje się senna i ociężała, wstaje bardzo niechętnie, a leżąc (na skutek wiotkiego porażenia mięśni) charakterystycznie zarzuca głowę do tyłu. W końcowym okresie choroby krowa zalega na boku, nie reaguje na bodźce otoczenia i nieleczona, w krótkim czasie pada.

Kiedy więc tylko zaobserwujemy niepokojące objawy, świadczące o podejrzeniu wystąpienia porażenia poporodowego z zawiadomieniem lekarza weterynarii i podjęciem leczenia nie należy zwlekać, ponieważ w niektórych przypadkach o uratowaniu życia zwierzęcia często decydują minuty. Leczenie choroby polega przede wszystkim na dożylnym podaniu preparatów wapniowych, jednak, aby terapia przyniosła spodziewany efekt, konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych krwi określających zawartość wapnia, fosforu i magnezu. Bydło posiada własne mechanizmy, które chronią je przed wystąpieniem porażenia, jednak popełniając błędy żywieniowe ograniczamy ich pełne wykorzystanie. Warto zatem pamiętać, że najczęstszą przyczyną występowania schorzenia jest nieprawidłowe żywienie mineralne krów w okresie zasuszenia. Obecnie zwraca się uwagę na fakt, że w okresie zasuszenia jedną z najważniejszych przyczyn powstawania hipokalcemii jest metaboliczna alkaloza oraz niedobór magnezu. Nadmierna podaż i stężenie we krwi kationów K, Na, Ca i Mg oraz zbyt mała anionów chloru, siarczanów i fosforanów jest główną przyczyną podwyższenia pH krwi. W profilaktyce zaleca się więc tzw. dietę anionową, czyli zwiększenie w paszy udziału anionów chlorkowych i siarczanowych.

Beata Dąbrowska