Porównanie hali z robotem - który system doju jest lepszy?

Szczytowym osiągnięciem w zakresie doju jest robot udojowy. Pierwszy w świecie robot udojowy został skonstruowany w firmie Lely, a pierwszy egzemplarz zaczął doić w gospodarstwie rolnika w Holandii w 1992 r. Minęło więc już 25 lat, a obecnie roboty udojowe produkuje osiem firm. Najwięcej robotów udojowych użytkowanych jest w krajach Europy Zachodniej.

W Polsce pierwsze roboty zaczęły pracę w 2008 r. W dalszym ciągu jest to rozwiązanie nowe i podlega udoskonalaniu oraz ocenie przez użytkowników. Mimo nazwy, „robot”, efekty w oborze zależą od szeregu czynników jak żywienie, utrzymanie oraz człowieka.

Niniejszy artykuł stanowi efekt opracowania wyników uzyskanych w oborach zarządzanych przez autorów artykułu.

Materiał do badań stanowiły dwie obory należące do Przedsiębiorstwa Rolnego Długie Stare Spółka z o.o. w powiecie leszczyńskim. W jednej z obór w Wilkowicach – w dalszej części oznaczonej skrótowo „W” – krowy dojone są w hali udojowej rybia ość. W drugiej krowy dojone są robotami firmy Lely, w dalszej części oznaczona skrótowo „N”. Porównanie technologii obór przedstawiono w tab. 1.

Tab. 1. Podstawowa charakterystyka systemu utrzymania, organizacji stada i ciągów funkcjonalnych

Wyszczególnienie	Obora
	W – konwencjonalna	N – nowoczesna
System utrzymania krów w fazie laktacji	wolnostanowiskowy, w boksach legowiskowych ścielonych, z podłogą pełną na korytarzach
Organizacja stada	grupy technologiczno--żywieniowe po 40–55 krów, wydzielona grupa pierwiastek	4 równoległe grupy: 2 – po ok. 100–110 2 – po ok. 50–55 krów w grupie. Zwierzęta w różnych fazach laktacji i wydajności mleka
Ciąg funkcjonalny doju: − rozwiązanie – liczba stanowisk – krotność – urządzenie fermy	hala udojowa rybia ość 2 x 8 dwukrotny Westfalia	roboty udojowe 2+1, 2+1, zmienna – zróżnicowana indywidualnie Lely
Ciąg funkcjonalny żywienia	TMR dla grup, dla pierwiastek rozliczenie na produkcję mleka: a) w 1 miesiącu laktacji – 30 kg b) w 2–7 miesiącu – 37 kg c) powyżej 7 miesiąca – 32 kg	PMR dla stada, dawka rozliczona na produkcję 25 kg mleka. Dodatek paszy treściwej dla wszystkich krów w trakcie doju – zróżnicowana ilość w zależności od wydajności dobowej mleka
Ciąg funkcjonalny usuwania obornika z korytarzy: – sposób – krotność na dobę	spychacz czołowy na ciągniku jednokrotnie	zgarniak „delta” sześciokrotnie

W dążeniu do poprawnego porównania systemów doju starano się wyeliminować możliwie najwięcej pozostałych czynników tak środowiskowych, jak i genetycznych oraz wprowadzono ograniczenia czasowe. W obu oborach były krowy pochodzące z własnej centralnej wychowalni jałówek. Pasze gospodarskie pochodziły z tych samych pól i były jednakowo konserwowane. Również takie same pasze treściwe skarmiano w obu oborach. Porównanie ograniczono do krów pierwiastek wycielonych w 2014 r. Liczba krów, które miały 305-dniową laktację wyniosła w oborze W-58, a w oborze N-123. Wydajność obu stad była zbliżona (tab. 2), wysoka – ponad 10 tys. kg mleka od krowy rocznie.

Tab. 2. Przeciętna wydajność krów w stadach w latach 2014–2015

Stado	Rok	Przeciętna liczba krów	Wydajność - kg			Zawartość - %
			mleka	tłuszczu	białka	tłuszczu	białka
W	2014	209,8	10 271	398	349	3,87	3,40
	2015	210,1	11 070	400	368	3,61	3,32
N	2014	325,0	11 302	419	379	3,71	3,35
	2015	369,1	11 256	417	376	3,70	3,34

W obu oborach przeciętna wydajność od krowy – pierwiastki, w pierwszym miesiącu laktacji była bardzo zbliżona; 31,2  kg w oborze konwencjonalnej i 31,6  kg w oborze nowoczesnej. Również maksymalną wydajność osiągnęły krowy w trzecim miesiącu laktacji. Przy czym wyższą wydajność uzyskano w oborze N – 37,5 kg, w porównaniu do obory W – 34,4 kg.

Przez całą laktację wyższa była wydajność w oborze N. Początkowo różnica wynosiła około 3 kg i stopniowo zmniejszała się, by pod koniec laktacji wynieść około 1 kg na dzień.

Różnice w dobowej wydajności mleka znalazły potwierdzenie w wydajności tak za 100 jak 305 dni laktacji (tab. 3). Różnica za 100 dni wyniosła 214 kg, a za 305 dni 615 kg.

Tab. 3. Wydajność krów pierwiastek za 100 i 305 dni laktacji w badanych oborach

Dni laktacji	Obora	Wydajność - kg			Zawartość - %
		mleka	tłuszczu	białka	tłuszczu	białka
100	W	3319	123,1	105,7	3,73	3,20
	N	3533	125,2	108,9	3,56	3,10
różnica		214	2,1	3,2	-0,17	-0,10
305	W	9778	371,5	325,2	3,84	3,35
	N	10 393	368,0	337,1	3,58	3,28
różnica		615	-3,5	11,9	-0,26	-0,07

Zawartość tłuszczu i białka w mleku nieco wyższa była u krów w oborze konwencjonalnej, w porównaniu do obory nowoczesnej. Przyczynę tego trudno określić. Możliwe, że wpływ miała różnica w wydajności mleka, gdyż z reguły ze wzrostem ilości mleka zmniejsza się zawartość składników. Wydajność kg tłuszczu i białka za 100 dni była nieco większa w oborze N aniżeli W.

Wydajność kg tłuszczu i białka za 305 dni w oborze nowoczesnej była nieco mniejsza – o 3,5 kg, aniżeli w oborze konwencjonalnej. Natomiast wydajność kg białka była o 11,9 kg większa w oborze N, w porównaniu do obory W.

Przydatność mleka do spożycia i przetwórstwa zależy od jego jakości higienicznej, w tym od jakości cytologicznej. Określa się ją poprzez liczbę komórek somatycznych w mleku, w skrócie LKS, wyrażanej w tysiącach w ml mleka.

Wartości dla całego stada, obejmujący okres badań – cały 2014 r. i pierwsza połowa 2015  r. przedstawiono w tab. 4.

Tab. 4. Jakość cytologiczna mleka zbiorczego w oborach w okresie prowadzenia badań (01.2014–30.06.2015)

LKS w tys. ml	Ocena słowna	Liczba obserwacji w oborze
		W	N
Do 150	bardzo dobra	-	-
151–250	dobra	-	6
251–399	zadowalająca	10	7
400–500	zła	7	4
≥501	bardzo zła	-	-
Razem		17	17

Lepszej jakości mleko uzyskano w oborze nowoczesnej, 6-krotnie mleko zbiorcze było dobrej i 7-krotnie zadowalającej jakości. Łącznie 13-krotnie 100% udojonego mleka nadawało się do sprzedaży. W oborze konwencjonalnej taka możliwość była w 10 miesiącach. Lepsze mleko uzyskano w oborze nowoczesnej, szczególnie w pierwszych i drugich 100 dniach laktacji. W oborze nowoczesnej bardzo dobre mleko z LKS poniżej 100 tys. w ml, stanowiło 75 % w pierwszych 100 dniach i 64,9 % w drugich 100 dniach laktacji. W oborze konwencjonalnej takiego mleka uzyskano znacznie mniej; 0 20% w pierwszych i o 10% w drugich stu dniach laktacji. Bardzo zbliżony udział stwierdzono pod koniec laktacji w obu oborach.

Udziały mleka z LKS wskazujący na podkliniczny stan zapalny wymienia – tj. powyżej 400 tys. w ml oraz kliniczne zapalenie wymienia – tj. powyżej 800 tys. w ml, były bardzo zbliżone w obu oborach w przebiegu całej laktacji.

Równocześnie należy zaznaczyć, że procent wymion z mastitis w obu oborach był niski. Jakość cytologiczna mleka w oborze z robotami była lepsza na początku i w środku laktacji oraz podobna pod koniec laktacji w porównaniu do obory konwencjonalnej.

Analizę wpływu systemu doju przeprowadzono w dwu stadach o wysokiej wydajności i dobrej jakości cytologicznej mleka.

Oba stada należą do czołowych w kraju. Porównywano produkcyjność pierwiastek, która także była wysoka, około 10 tys. kg mleka za 305-dniową laktacją. Wykazano, że pierwiastki użytkowane w oborze z robotem, w porównaniu z dojem w hali: 

• uzyskały wyższą wydajność – o 600 kg za 305-dniową laktacją
• mleko było lepszej jakości cytologicznej, szczególnie w początkowej i środkowej części laktacji uzyskano więcej mleka bardzo dobrego – o LKS poniżej 100 tys. w ml.