Ile kontroli na miejscu przeprowadzi ARiMR w 2025 roku?
Co roku ARiMR zleca wykonanie około 120–140 tys. kontroli na miejscu w ramach wszystkich obsługiwanych rodzajów pomocy. Plan na ten rok przewiduje przeprowadzenie około 123 tys. kontroli. O same dopłaty bezpośrednie wpłynęło do Agencji w tym roku 1,197 mln wniosków. Jak poinformowała „Tygodnik” ARiMR, z tytułu dopłat bezpośrednich za 2025 rok skontrolowanych ma być około 83,3 tys. gospodarstw. W 2024 roku takiej kontroli poddano 73,4 tys. gospodarstw, a w 2023 – 66,1 tys.
Kontrole dopłat bezpośrednich: FOTO i inspekcje terenowe
Kontrole na miejscu w ramach płatności bezpośrednich do gruntów rolnych nie muszą się wiązać z wizytą kontrolera w gospodarstwie. Są one bowiem realizowane dwiema metodami: inspekcji terenowej oraz FOTO. Inspekcje w terenie wykonują zarówno pracownicy ARiMR, jak i pracujący na zlecenie Agencji zewnętrzni wykonawcy, natomiast kontrole metodą FOTO – tylko zewnętrzni wykonawcy. Liczba kontroli w poszczególnych województwach uzależniona jest przede wszystkim od liczby składanych wniosków. Można się więc spodziewać, że najwięcej gospodarstw zostanie skontrolowanych w województwach mazowieckim i lubelskim, ponieważ tam złożono najwięcej wniosków o dopłaty. Rolnicy nie mają wyjścia – muszą umożliwić przeprowadzenie czynności kontrolnych, inaczej bowiem mogą pozbawić się dopłat albo będą musieli zwrócić otrzymane pieniądze.
Jak wygląda kontrola FOTO w gospodarstwie rolnym?
Kontrola metodą FOTO jest przeprowadzana na podstawie ortofotomapy i wywiadu terenowego. Ortofotomapa to nic innego jak cyfrowe odwzorowanie terenu wykonane na podstawie zdjęć lotniczych lub zobrazowań satelitarnych. Obszar kontroli FOTO najczęściej obejmuje jedną lub maksymalnie kilka gmin, a kontroli poddawane są gospodarstwa, które mają wszystkie działki na tym obszarze. Kontrole metodą FOTO są wykonywane na obszarach wybranych losowo oraz na podstawie analizy ryzyka.
Kontrola inspekcyjna ARiMR: co sprawdza inspektor?
Kontrola metodą inspekcji terenowej polega na przeprowadzeniu wywiadu terenowego i pomiarów terenowych, najczęściej w oparciu o technikę GPS, w odniesieniu do gruntów zadeklarowanych we wniosku. W przypadku upraw kontroler sprawdza zgodność stanu faktycznego z deklaracjami zawartymi we wnioskach o płatności. Chodzi przede wszystkim o potwierdzenie, czy rolnik spełnia wymagania związane z przyznawanymi środkami, w tym m.in. weryfikację powierzchni upraw i rodzaju upraw.
Dopłaty do zwierząt: kontrole płatności związanych z produkcją
Posiadacze zwierząt mogą być poddani trzem różnym kontrolom: z tytułu płatności związanych z produkcją, ekoschematu „Dobrostan zwierząt” oraz na podstawie ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt.
I tak, w ramach płatności związanych z produkcją kontrole obejmują rolników, którzy wystąpili o płatność do bydła, owiec oraz kóz. Jak podaje ARiMR, kontroli podlega tutaj co najmniej 5% takich wniosków.
Ekoschemat „Dobrostan zwierząt”. Co sprawdza kontrola?
W ramach ekoschematu „Dobrostan zwierząt” weryfikuje się spełnienie wymogów właściwych dla poszczególnych wariantów określonych w przepisach, np. wymogów dotyczących wielkości powierzchni bytowych zwierząt, dostępu do zewnętrznych powierzchni, takich jak wybiegi, pastwiska, okólniki itd. Przy okazji tej kontroli kontroler sprawdzi także wymogi związane z oznakowaniem i zgłoszeniem zwierząt do komputerowej bazy danych w aplikacji IRZplus wynikające z ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Podobnie jak w przypadku płatności do produkcji, do kontroli dobrostanowej typowanych jest co najmniej 5% wniosków.
IRZplus i rejestr zwierząt. Kontrole identyfikacji i rejestracji
Kontrole wykonywane na podstawie ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt przeprowadzane w siedzibie stada to trzeci rodzaj kontroli. Kontrola na miejscu ma zweryfikować zgodność oraz ewentualnie doprowadzić do usunięcia rozbieżności między danymi zawartymi w IRZplus a stanem faktycznym stwierdzonym w trakcie kontroli.
Dokumenty potrzebne do kontroli ARiMR. O co mogą poprosić inspektorzy?
Agencja uczula rolników, że w trakcie działań kontrolnych w odniesieniu do wniosków złożonych w roku 2025 konieczne może być pozyskanie od rolników dokumentów dotyczących realizacji różnych wymogów. Wobec powyższego zarówno pracownicy ARiMR, jak i pracownicy firm wykonawczych działających na terenie poszczególnych województw mogą kontaktować się z rolnikami (osobiście, telefonicznie bądź drogą mailową), aby pozyskać stosowną dokumentację na potrzeby weryfikacji podjętych zobowiązań.
Jak rozpoznać kontrolera ARiMR? Upoważnienia i lista firm
Każdy kontroler musi się legitymować stosownym upoważnieniem, autoryzowanym i podpisanym przez upoważnionych pracowników ARiMR (prezesa ARiMR, dyrektora OR ARiMR bądź inną osobę). Rolnik ma prawo żądać okazania imiennego upoważnienia, również w postaci skanu w przypadku komunikacji drogą mailową. Lista firm wykonujących kontrole obszarowe, z którymi ARiMR podpisała umowy, jest dostępna na stronie internetowej Agencji.
Czy ARiMR musi zapowiadać kontrole w gospodarstwie?
Co do zasady, kontrole na miejscu w ramach WPR nie powinny być zapowiadane. Rolnika zawiadamia się o kontroli, gdy jego obecność jest niezbędna do jej przeprowadzenia. Jeżeli wcześniejsze powiadomienie następuje na więcej niż 48 godzin przed kontrolą, powinno ono mieć miejsce z wyprzedzeniem ograniczonym do niezbędnego minimum. Czas ten nie może przekraczać 14 dni. Natomiast w przypadku kontroli dotyczących inwentarza żywego termin powiadomienia nie może przekraczać 48 godzin, z wyjątkiem uzasadnionych przypadków.
Rolnik nie jest powiadamiany o kontroli metodą FOTO, a jeśli zostanie o niej powiadomiony, może się ona odbywać bez jego obecności. Chyba że jego obecność jest konieczna ze względu na weryfikację elementów dostępnych tylko na miejscu u niego w gospodarstwie. Chodzi tutaj o zweryfikowanie zapisów w rejestrze zabiegów agrotechnicznych czy środków ochrony roślin.
Raport z kontroli ARiMR. Kiedy trafia do rolnika?
Raport z kontroli, co do zasady, jest przekazywany do rolnika w ciągu 14 dni od daty zakończenia kontroli. W wyjątkowych sytuacjach termin ten może zostać wydłużony do 3 miesięcy od daty zakończenia kontroli lub daty zakończenia kontroli stwierdzającej, że raport sporządzono poprawnie. W przypadku kontroli warunkowości raport z kontroli jest przekazywany do rolnika niezwłocznie, ale nie później niż w terminie do 3 miesięcy od dnia przeprowadzenia kontroli na miejscu, tzn. od daty zakończenia czynności kontrolnych w terenie.
Jeśli chodzi o wsparcie obszarowe, z przeprowadzonych czynności kontrolnych sporządzany jest raport w wersji elektronicznej. Załączniki do raportu są przechowywane wraz z oryginałem raportu z kontroli w ARiMR i są do wglądu we właściwych dla obsługi wniosku biurach powiatowych.
Jak odwołać się od wyników kontroli dopłat bezpośrednich?
W przypadku gdy rolnik nie zgadza się z ustaleniami zawartymi w raporcie, może zgłosić umotywowane zastrzeżenia na piśmie, dyrektorowi oddziału regionalnego ARiMR, chyba że był obecny podczas kontroli i zrobił to bezpośrednio po jej zakończeniu. W przypadku kontroli dotyczących płatności bezpośrednich, ONW, w ramach warunkowości, PROW 2014–2020 (działania o charakterze obszarowym) oraz interwencji z Planu Strategicznego WPR 2023–2027 rolnik ma 14 dni od dnia doręczenia raportu na zgłoszenie uwag.
Magdalena Szymańska
