Warto pomyśleć o uprawie derenia z uwagi na szerokie jego zastosowanie w przemyśle. Jest wartościową rośliną, której cenne są owoce, pestki, liście, łodygi, kora, drewno czy korzenie. W Polsce uprawiany był już w średniowieczu, o czym świadczą zapiski klasztorne. Zasłynął nie tylko jako roślina o właściwościach leczniczych, lecz także z uwagi na niesłychanie twarde drewno, z którego robiono koła do wozów, broń, koła zębate, dzidy, haki.
W naturze jest dużym krzewem
dorastającym do 6 m wysokości o kulistej bądź kulisto spłaszczonej koronie. Jest gatunkiem długowiecznym, który owocuje do ok. 150 lat. Kwitnie na przedwiośniu, czyli na przełomie lutego i marca, na długo przed rozwojem liści. Jego żółte kwiaty zebrane po kilkanaście w baldachy, są pożytkiem dla pszczół. Liście ma ciemnozielone, szpiczaste, jesienią przebarwiające się żółtoczerwono. Z uwagi na walory dekoracyjne przebarwiających się jesienią liści, a także wczesną porę kwitnienia, dereń często uprawiany jest w ogrodach jako roślina ozdobna. Ważną zaletą jest odporność zarówno kwiatów, jak i pąków kwiatowych na niskie temperatury – wytrzymują bardzo srogie mrozy. Owocem derenia jest pestkowiec ok. 2 cm długości, o czerwonej, bordowej lub prawie czarnej barwie, ostatnio wyhodowane zostały odmiany o owocach żółtych a nawet białych. Masa pojedynczego owocu to 1–3 g, choć zdarzają się odmiany o owocach bardzo dużych, nawet 4-gramowych. Pestka bardzo duża, choć są odmiany o pestkach małych. Zrośnięta z aromatycznym kwaśno-słodkim miąższem. Owoce dojrzewają w sierpniu i we wrześniu. Dojrzewają nierównomiernie i mają tendencje do opadania, szczególnie w suchych latach. Z jednego krzewu na dobrze prowadzonej plantacji można uzyskać od 30 do nawet 80 kg owoców. Można stosować je na każdym etapie dojrzałości. Zielone przeznacza się do kiszenia, czerwone, twarde do kandyzowania i suszenia, natomiast w pełni dojrzałe do bezpośredniego spożycia, jak i wyrobu dżemów, konfitur, marmolad, a także nalewki (dereniówki).
Nie jest zbyt wymagający jeśli chodzi o preferencje glebowe. Może rosnąć na glebach suchych, ubogich w składniki pokarmowe. Najlepiej jednak rośnie na glebie żyznej piaszczysto-gliniastej, gliniasto-piaszczystej czy lessowej. Toleruje gleby kwaśne, choć właściwsze będą te zasobne w wapń. Ponieważ jest gatunkiem wybitnie światłolubnym, wybierajmy dla niego stanowiska dobrze nasłonecznione. Unikajmy również zakładania plantacji, gdzie tworzą się zastoiska mrozowe, pomimo że wykazuje wysoką odporność na mróz. Dodatkowym atutem jest odporność na choroby i szkodniki, odpada więc ochrona, a co za tym idzie, jest doskonałym materiałem do upraw ekologicznych.
Przy nasadzeniach towarowych
polecane jest prowadzenie roślin w formie niskich krzewów o szerokiej koronie bądź drzew formowanych na niskim pniu do 3– 5 konarów. W tym typie najłatwiej prowadzić zabiegi pielęgnacyjne i zbiór owoców. Ponieważ dobrze znosi cięcie, jest szansa na otrzymanie owoców o większej masie. Rośliny sadzimy w rzędzie w odległości nie mniejszej niż 2 m, natomiast odległość między rzędami powinna wynosić 4m. na glebach żyznych odległości można zwiększyć do 3X5 m. do zakładania plantacji najlepsze są dwu-, trzyletnie okulanty z uformowanym pniem. Na co koniecznie należy zwrócić uwagę, to co najmniej dwie odmiany szlachetne, każda z nich będzie służyła za zapylacz dla pozostałych. Zanim posadzimy rośliny, powinniśmy pozbyć się wszystkich chwastów trwałych ze stanowiska. W pierwszych latach uprawy chwasty niszczymy mechanicznie, w kolejnych latach można rozpocząć walkę herbicydową. Najwłaściwsze jednak jest ściółkowanie, tę metodę poleca się przy uprawach ekologicznych. Zastosowanie ściółki organicznej hamuje wzrost chwastów oraz zatrzymuje wilgoć w glebie.
Można go rozmnażać przez nasiona, jak również sadzonki zielne bądź zdrewniałe. Metoda z nasion wiąże się z długim okresem kiełkowania, a okres wchodzenia w owocowanie dochodzi do 8 lat. Przy rozmnażaniu wegetatywnym rośliny znacznie szybciej wejdą w okres owocowania. Derenie rozmnażamy również przez okulizowanie lub szczepienie odmian szlachetnych na podkładkach. Jako podkładki służą dzikie siewki derenia. Okulizację przeprowadza się w sierpniu, natomiast szczepienie wykonujemy zimą metodą szczepienia w ręku. Wyprodukowane rośliny tym sposobem powinny zaowocować po trzech latach.
Małgorzata Wyrzykowska
