Omacnica w kukurydzy - jak ograniczyć szkody?

Jakie mamy możliwości jej ograniczania? Jest to prawidłowa agrotechnika skupiona na mechanicznym niszczeniu larw po żniwach kukurydzy (rozdrabniacze bijakowe i mulczery ścierniska) i głębokiej orce. W rejonach z dużym nasileniem szkodnika należy unikać uprawy odmian wczesnych i wybierać mieszańce bardziej odporne na szkodnika. Teraz jednak pozostają nam dwie możliwości ograniczania omacnicy. Biologiczna, z wykorzystaniem kruszynka pasożytującego jaja omacnicy. Metoda chemiczna, jeżeli metoda biologiczna zawiedzie, albo nie mamy możliwości użycia kruszynka.

Kruszynek

W metodzie biologicznej do zwalczania omacnicy prosowianki można wykorzystać pasożyta jaj zwanego kruszynkiem (Trichogramma spp.). Na krajowym rynku są takie preparaty dostępne w różnych wersjach (saszetki, kapsułki). W zależności od zaleceń producenta, wykonuje się od jednego do trzech wyłożeń biopreparatu w plantacjach kukurydzy. Pierwsze wyłożenie należy wykonać, gdy na plantacji stwierdzi się pierwsze złoża jaj omacnicy (najczęściej na początku lipca). Drugie wyłożenie zaleca się wykonać 7–10 dni później, a trzecią po kolejnych 7 dniach. Należy pamiętać, że błonkówki kruszynka zasiedlają tylko świeżo złożone jaja przez omacnicę prosowiankę.

Kruszynek jest błonkówką której wielkość nie przekracza 0,5 mm. Tak mały owad potrafi bardzo mocno pomóc rolnikom w ograniczaniu omacnicy. Można go zasiedlać w kukurydzy np. przez aplikację zawieszek lub kapsułek, w których uśpiony (schłodzony biopreparat) kruszynek znajduje się w formie jaj. Zawieszki i kapsułki dobrze chronią kruszynka przed warunkami atmosferycznymi i przed innymi owadami. Na rynku znajdowały się też produkty z kruszynkiem w formie proszku do rozpylania z powietrza, ale są podatne na duże straty po aplikacji, gdyż jaja mogą być zjadane przez inne owady, np. przez pożyteczne biedronki.

Schemat rozwieszania zawieszek na plantacji dostarczany jest razem z produktem. Zaczynając od skraju pola trzeba wejść na ok. 9 m w głąb łanu i idąc wzdłuż rzędu zawieszać zawieszki co 18–20 m. Potem wchodzimy w głąb o kolejne
18 m i czynność powtarzamy. Producenci zalecają umieszczanie zawieszek na najwyższym, w pełni rozwiniętym liściu na roślinie

Pakiet 25 szt. zawieszek TRICHOSAFE na hektar zawiera łącznie ok. 200 tys. kruszynków. Kartoniki zawieszamy ręcznie. Papierowe kulki o średnicy ok. 2 cm zawierające po 1100 szt. kruszynków każda, można aplikować specjalnym wyrzutnikiem zawieszonym na ciągniku, ale na dużych plantacjach wymaga to pozostawiania ścieżek technologicznych. Można je oczywiście rozrzucać ręcznie.

Problemem w zwalczaniu omacnicy, tak metodą chemiczną, jak i biologiczną, jest sygnalizacja nalotów omacnicy. Do zwalczania omacnicy trzeba się dobrze przygotować, a decyzję o użyciu kruszynka podjąć dużo wcześniej. Właściwym momentem rozwieszania zawieszek z kruszynkiem jest początek składania jaj przez omacnicę. Nasilenie się odłowów omacnicy, która zaczyna od razu składać jaja wyznacza termin aplikacji kruszynka. Kruszynek przyjeżdża od producenta schłodzony i po wyznaczeniu dnia aplikacji musi być rozwieziony do plantatorów kukurydzy w ciągu jednego dnia. Taka procedura postępowania jest źródłem sukcesu i skutecznego pasożytowania kruszynka na jajach omacnicy.

Próby wykorzystania różnych preparatów z kruszynkiem wykonywane są w naszym kraju w kukurydzy od kilku lat. Na dużych areałach próbowano aplikacji wiatrakowacami. Jak skuteczna jest ta metoda biologiczna? W przypadku rozpylania preparatu przez wiatrakowce, skuteczność może sięgać nawet 80%, ale w niekorzystnych dla kruszynka warunkach spada do zaledwie 20%. Zawieszki lepiej chronią kruszynka, a skuteczność tak stosowanego biopreparatu z właściwie przechowywanych i zgonie z zachowaniem reżimu czasowego wywieszanych zawieszek w polu jest na górnym poziomie skuteczności – czyli ok. 80%

Zaawansowany rozwój roślin stanowi największą trudność chemicznego ograniczania omacnicy prosowianki. Najlepiej przystosowane są wykonania zabiegu w wiechującej kukurydzy są opryskiwacze szczudłowe. Alternatywą są opryskiwacze turbinowe, ale wymagają wcześniejszego założenia na plantacji ścieżek technologicznych

W przypadku walki biologicznej okno aplikacji dla skutecznego działania kruszynka jest znacznie szersze niż insektycydów. Jeżeli po rozwieszeniu zawieszek i wybudzeniu (wykluciu) się kruszynka nie będzie jeszcze jaj omacnicy spasożytuje on jaja, które producent dodaje do zawieszki. W zawieszce znajdują się bowiem spasożytowane przez kruszynka jaja w różnych stadiach rozwoju oraz niespasożytowane jaja żywiciela. Dzięki temu kruszynek wykluwa się w 6 falach klucia co powoduje, że okno aplikacji zawieszek ma aż 3 tygodnie.

Jedyną niedogodnością w stosowaniu metody biologicznej jest zakup biopreparatu. Są produkowane na zamówienie i ze znacznym wyprzedzeniem trzeba zamówić biopreparat u dystrybutora.

Insektycydy

Do chemicznego zwalczania omacnicy prosowianki po przekroczeniu progu szkodliwości zarejestrowanych jest czternaście insektycydów. Dziewięć z nich (Arkan 050 CS, Judo 050 CS, Karate 2,5 WG, Karate Zeon 050 CS, Kusti 050 CS, LambdaCe 050 CS, Ninja 050 CS, Sparviero i Wojownik 050 CS) zawiera substancję aktywną lambda-cyhalotryna, która oprócz omacnicy zwalcza też ploniarkę, piętnówki i mszyce. Stosowanie tych produktów ogranicza temperatura, która nie może być w czasie zabiegu wyższa od 20 st. C.

Niezależnie od temperatury działają pozostałe insektycydy zarejestrowane do zwalczania omacnicy prosowianki. W tej grupie jest Proteus 110 OD zawierający substancje czynne tiachlopryd i deltametrynę (zwalcza omacnicę prosowiankę oraz ploniarkę i zachodnią kukurydzianą stonkę korzeniową). Trzy preparaty (Rumo 30 WG, Skarb 30 WG i Steward 30 WG) działające niezależnie od temperatury zawierają substancję czynną indoksakarb (zwalcza omacnicę prosowiankę i zachodnią kukurydzianą stonkę korzeniową). Insektycyd Runner 240 SC zawiera natomiast substancję czynną metoksyfenozyd.

Aplikacja kulek z kruszynkiem na dużych areałach może odbywać się mechanicznie za pomocą specjalnych wyrzutników montowanych na ciągniku

Progiem ekonomicznej szkodliwości omacnicy prosowianki przy chemicznym jej zwalczaniu jest w fazie wiechowania kukurydzy stwierdzenie 6–8 złóż jaj na 100 roślinach lub gdy w poprzednim roku było uszkodzonych 15% roślin kukurydzy uprawianej na ziarno albo 30–40% uszkodzonych roślin uprawianych na kiszonkę. Ocena zagrożenia omacnicą nie jest łatwa. Lustrację plantacji w celu stwierdzenia złóż jaj trzeba prowadzić co najmniej dwa razy w tygodniu i przyjrzeć się co najmniej 50 roślinom w czterech różnych miejscach pola. Warto oczywiście korzystać z komunikatów sygnalnych o zagrożeniach omacnicą prosowianką dostępnych na stronach internetowych IOR, PIORiN oraz firm chemicznych. Można też zarejestrować się na stronie evalio.dupont.com (system firmy Dupont), skontaktować się z firmą Bayer CropScience i uzyskać dostęp do informacji na stronie proplantexpert.com, lub korzystać z monitoringu prowadzonego przez firmę Syngenta pod nazwą „STOP omacnicy” na stronie www.stopomacnicy.pl.

Według różnych autorów, chemiczne zwalczanie jest uzasadnione, gdy przekroczony jest próg: 5 gąsienic na 10 roślin lub 60–80 gąsienic na 100 roślin, w produkcji nasiennej 40 gąsienic na 100 roślin, także 6–8 złóż jaj na 100 roślin lub gdy 15% i więcej roślin na plantacji opanowanych jest przez gąsienice omacnicy. Warto dodać, że w przypadku ochrony chemicznej największe znaczenie dla skuteczności zabiegu ma sygnalizacja. Najlepiej jest zastosować insektycyd w momencie, kiedy w złożonych jajach omacnicy widać czarne główki wylęgających się młodych larw. Zabieg trzeba wykonać zanim te larwy wgryzą się do rośliny, czyli na skuteczny zabieg jest zaledwie 3–4 dni.

Jeżeli śledząc naloty i lustrując rośliny znajdziemy świeżo złożone jaja na liściu, warto taką roślinę i miejsce oznaczyć (np. wstążką). Umożliwi to nam obserwowanie rozwoju młodych gąsienic, uchwycenie momentu ich wyklucia i wykonania oprysku w tym optymalnym terminie.

Marek Kalinowski