Ataki paniki: jakie są objawy i przyczyny? Jak je zwalczać?

Brakuje oddechu i drżą ręce? Spokojnie, to tylko panika

Lęk jest emocją, która ma nas informować o zagrożeniach i pozwolić decydować o walce bądź ucieczce, ma ratować nasze życie. Jest więc przydatny. To on sprawia, że cofamy się znad krawędzi przepaści czy każe matce wszczynać alarm, kiedy nagle z oczu znika jej kilkulatek.

Czasem jednak przybiera mniej przydatne formy i utrudnia normalne funkcjonowanie. Tak się dzieje w przypadku ataków paniki. Pewne obszary mózgu, zwane ciałem migdałowatym, pobudzają się w reakcji na jakiś bodziec i reagują tak, jakbyśmy mieli obok szczerzącego zęby tygrysa. Każą naszemu ciału w obojętnej i bezpiecznej sytuacji reagować tak, jakby coś groziło naszemu życiu.

Czasem atak paniki pojawia się bez przyczyny

Atak paniki to nagły epizod bardzo intensywnego strachu, który wywołuje poważne reakcje fizyczne, mimo że nie ma rzeczywistego zagrożenia ani widocznej przyczyny. Ataki paniki mogą być bardzo przerażające. Kiedy ich doświadczasz, wydaje się, że tracisz kontrolę, masz zawał serca albo nawet że umierasz. Wiele osób doświadcza tylko jednego lub dwóch ataków paniki w życiu, a problem często znika, kiedy ustaje stresująca sytuacja. Ale jeśli masz nawracające, nieoczekiwane ataki i spędzasz długie okresy w ciągłym strachu przed kolejnym atakiem, możesz cierpieć na stan zwany zespołem lęku napadowego. Chociaż ataki paniki same w sobie nie zagrażają życiu, mogą być przerażające i znacząco wpływać na jakość życia.

Ataki paniki pojawiają się jako niezależne stany, ale występują też w przebiegu innych stanów: w zaburzeniach lękowych, zaburzeniach nastroju, fobiach, psychozach, przy używaniu substancji psychoaktywnych, w zespole stresu pourazowego i w przebiegu niektórych chorób. Czym się różni atak paniki od ataku lęku? Atak lęku stopniowo narasta, atak paniki zazwyczaj pojawjawia się nieoczekiwanie i nagle.

Większość ataków paniki trwa od 5 do 20 minut, ale znane są też ataki trwające nawet godzinę. Kiedy wzrasta ryzyko pojawienia się ataku paniki? Znaczenie ma historia rodzinna. Zaburzenia lękowe, w tym lęk napadowy, często występują w rodzinach. Masz o 40% zwiększone ryzyko wystąpienia takiego lęku, jeśli jeden z twoich krewnych pierwszego stopnia – biologiczne rodzeństwo, dzieci lub rodzice – ma tę chorobę. Osoby cierpiące na zaburzenia lękowe, depresję lub inne schorzenia psychiczne są bardziej podatne na ataki paniki. Treaumatyczne doświadczenia z dzieciństwa, zwłaszcza te, które miały miejsce w wieku 1–17 lat, mogą przyczynić się do rozwoju ataków paniki i zespołu lęku napadowego.

Podczas ataku paniki nie mów sobie: „Przestań panikować!” lub „Zrelaksuj się!”. Ważne, żeby starać się jak najspokojniej obserwować objawy ataku paniki. Trochę jakbyś próbował być widzem w kinie

FOTO:

Jak objawia się atak paniki i kiedy możemy go doświadczyć?

Panika może zaatakować w dowolnym momencie – podczas jazdy samochodem, w centrum handlowym, podczas głębokiego snu lub w trakcie spotkania biznesowego. Możesz mieć sporadyczne ataki paniki lub mogą one pojawiać się często. Ataki paniki mają wiele odmian, ale objawy zwykle osiągają szczyt w ciągu kilku minut. Możesz czuć się zmęczony i wyczerpany po ustąpieniu ataku. Atak paniki da o sobie znać takimi objawami, jak: poczucie zbliżającej się zagłady lub niebezpieczeństwa, nagły strach przed utratą kontroli lub śmiercią, szybkie tętno i uczucie, że serce wyskoczy nam z piersi, pocenie się, drżenie lub drgawki, duszność lub ucisk w gardle, dreszcze, uderzenia gorąca, mdłości, skurcze jelit, ból w klatce piersiowej, ból głowy, zawroty głowy, oszołomienie lub omdlenie, uczucie drętwienia lub mrowienia, poczucie odrealnienia, oderwania od rzeczywistości. Jedną z najgorszych rzeczy związanych z atakiem paniki jest intensywny strach, że będzie się miało kolejny. Czasem tak bardzo obawiamy się ataków paniki, że unikamy pewnych sytuacji, w których mogą wystąpić.

Nie pozwól by strach przejął nad tobą kontrolę

Profesor Paul Salkovskis, profesor psychologii klinicznej i nauk stosowanych na Uniwersytecie w Bath w Wielkiej Brytanii, mówi, że ważne, aby nie pozwolić, by strach przed atakami paniki przejął nad nami kontrolę.

– Ataki paniki zawsze mijają, a objawy nie są oznaką niczego szkodliwego. Powiedz sobie, że objawy, których doświadczasz, są spowodowane lękiem – mówi profesor.

Radzi, by pokonywać atak, starając się, jak tylko to możliwe, dalej robić to, co robiliśmy do tej chwili. Jeśli to możliwe, ważne, aby spróbować pozostać w tej sytuacji, dopóki lęk nie ustąpi.

– Zmierz się ze swoim strachem. Jeśli przed nim nie uciekniesz, dajesz sobie szansę na odkrycie, że nic strasznego się nie wydarzy. Gdy lęk zacznie ustępować, zacznij koncentrować się na swoim otoczeniu i kontynuuj robienie tego, co robiłeś wcześniej. Jeśli masz krótki, nagły atak paniki, pomocna może być obecność kogoś, kto zapewni cię, że minie, a objawy nie prowadzą do niczego złego – mówi profesor Salkovskis.

Jak poradzić sobie z atakiem paniki?

Unikaj „mówienia do siebie”, które skupia twoją uwagę na samych objawach – nie mów sobie: „Przestań panikować!” lub „Zrelaksuj się!”. Ważne, żeby starać się jak najspokojniej obserwować objawy ataku paniki. Trochę jakbyś próbował być widzem w kinie. Przypomnij sobie, że objawy ataku paniki są nieprzyjemne, ale nie zagrażają życiu. Że już wcześniej odczuwałeś takie uczucia i że nic złego ci się nie przydarzyło. Skoncentruj swoją uwagę na czymś poza własnym ciałem i objawami. Na przykład odwróć uwagę, licząc od 100 wstecz trójkami, przypomnij sobie słowa ulubionej piosenki lub skoncentruj się na widokach i dźwiękach wokół ciebie. Jeśli prowadzisz samochód, zacznij liczyć drzewa przy drodze. Jeśli stoisz czy jesteś w pomieszczeniu, możesz na chwilę pooddychać do przytkniętej szczelnie do ust papierowej torebki. W ataku paniki mamy wrażenie, że brakuje nam oddechu. Tymczasem ciało migdałowate w reakcji lękowej przyspiesza nam oddech i dochodzi do rzeczy wręcz odwrotnej – do hiperwentylacji. To ona właśnie sprawia, że robi się nam słabo i czujemy słaby kontakt z rzeczywistością, ponieważ gwałtownie zmniejsza się wtedy stężenie dwutlenku węgla we krwi. Oddychając do torebki, koniecznie zwalniając tempo oddechu, zwiększamy jego stężenie i przywracamy ciału równowagę. Jeśli nie masz torebki, spróbuj spokojniej oddychać. Oddychaj przez nos i tak wolno, głęboko i delikatnie, jak tylko potrafisz. Jeśli się nie da, oddychaj przez usta. Niektórym pomaga miarowe liczenie od 1 do 5 przy każdym wdechu i wydechu.

Ucieczka od sytuacji tylko wzmocni wrażenie, że atak paniki jest nie do zniesienia. Jeśli usiądziesz i pozwolisz, by objawy ustąpiły, nabierzesz pewności, że potrafisz sobie poradzić.

Jeśli skończyło się na kilku atakach paniki, z którymi sobie poradziłeś, to świetnie. Jeśli natomiast dokuczają ci od jakiegoś czasu, nie warto czekać, tylko zgłosić się najpierw do lekarza psychiatry. Wiele leków najnoweszej generacji, w tym m.in. antydepresantów, ma działanie przeciwlękowe i doskonale radzi sobie z leczeniem ataków paniki. W wielu przypadkach można sprawić, że po leczeniu nie będą się pojawiać. Psychiatrzy na ogół zalecają też psychoterapię. Istnieje wiele bardzo skutecznych metod psychoterapeutycznych, które radzą sobie ze stanami lękowymi i pozwalają wrócić do normalnego funkcjonowania.

Karolina Kasperek