W wykazie prac legislacyjnych rządu pojawił się projekt ustawy, która ma rozwiązać narastający problem szkód wyrządzanych przez ptaki w rolnictwie i gospodarstwach rybackich. Celem projektowanej regulacji jest umożliwienie wypłaty odszkodowań rolnikom i rybakom z budżetu państwa za zniszczenia spowodowane przez ptaki roślinożerne i rybożerne.
Szkody w uprawach i na stawach
Rolnicy od lat zmagają się z problemem ptaków, które żerując na polach, potrafią wyrządzić ogromne straty. Gęsi, łabędzie i żurawie często wydziobują zasiane ziarno lub wyrywają młode rośliny po wschodach, co prowadzi do konieczności ponownego obsiewu i ponoszenia dodatkowych kosztów. Z kolei w gospodarstwach rybackich duże straty powodują kormorany, które intensywnie wyjadają ryby ze stawów, ograniczając przyrosty i niekiedy zmuszając do ponownego zarybiania.
Projekt ustawy zakłada, że odszkodowania będą przysługiwać za szkody wyrządzone przez:
- łabędzie, gęsi i żurawie – w uprawach rolnych na gruntach ornych,
- kormorany – na gruntach pod stawami rybnymi.
Rekompensaty obejmą m.in. szkody w zasiewach kukurydzy, zbóż ozimych i jarych, rzepaku oraz innych upraw, a także straty w obsadach rybnych.
Kto będzie mógł ubiegać się o rekompensatę?
O odszkodowanie będą mogli ubiegać się rolnicy i rybacy będący posiadaczami gruntów rolnych lub stawów rybnych, na których faktycznie doszło do szkód wyrządzonych przez ptaki. Wniosek o wypłatę rekompensaty będzie można złożyć do dyrektora oddziału terenowego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR) właściwego dla miejsca wystąpienia szkód. Dla ułatwienia procedury wniosek będzie można również przekazać za pośrednictwem ośrodka doradztwa rolniczego, który przekaże go dalej do KOWR.
Przeczytaj również: Dopłaty bezpośrednie mają łatać dziury po ptakach? Rolnicy: dość tego
Jak będzie wyglądało potwierdzenie szkody?
W przypadku szkód w uprawach wyrządzonych przez łabędzie, gęsi lub żurawie, oględzin dokona specjalny zespół powołany przez dyrektora oddziału terenowego KOWR. W jego skład wejdą:
- poszkodowany rolnik,
- przedstawiciel wojewódzkiego ośrodka doradztwa rolniczego,
- przedstawiciel izby rolniczej.
Zespół dokona oceny, czy szkoda faktycznie została spowodowana przez te ptaki, określi stopień zniszczenia uprawy oraz sporządzi protokół. Na podstawie tego dokumentu dyrektor oddziału KOWR wyda decyzję o przyznaniu i wysokości rekompensaty.
W przypadku kormoranów, których szkody dotyczą głównie rybactwa, system rekompensat będzie uzależniony od regionu i okresu przebywania ptaków. Minister właściwy do spraw środowiska będzie corocznie określał obszary ich gniazdowania i przebywania poza okresem lęgowym, a także liczebność populacji w tych miejscach. Od tego uzależniona będzie wysokość przysługujących rekompensat.
Jak zostanie obliczona wysokość rekompensaty?
Kwota rekompensaty będzie ustalana na podstawie:
- ryczałtowej stawki określonej w przepisach wykonawczych,
- procentowego poziomu zniszczenia uprawy lub obsady stawu.
Ostateczną decyzję w sprawie przyznania i wysokości odszkodowania podejmie dyrektor terenowy KOWR. Od tej decyzji poszkodowany będzie mógł się odwołać do Dyrektora Generalnego KOWR, a następnie, w razie potrzeby, skierować sprawę do sądu.
Ile pieniędzy będzie potrzeba na wypłatę odszkodowań?
Wnioskodawcy szacują, że roczne koszty związane z wypłatą rekompensat wyniosą około 50 milionów złotych. Środki te mają pochodzić z rezerwy celowej znajdującej się w dyspozycji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Nowe przepisy nie będą obciążać budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Ustawa ma wejść w życie 30 dni po ogłoszeniu i jest w pełni zgodna z prawem Unii Europejskiej.
Najbliższe posiedzenie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi ws. ptaków
Projekt ustawy o rekompensatach za szkody wyrządzone przez ptaki (druk nr 258) trafił pod obrady Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (RRW).
Wspólne posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (OSZ) oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (RRW) odbędzie się 6 listopada 2025 roku (czwartek) o godz. 13:00 w sali im. Henryka Wujca (nr 111, bud. U).
Podczas posiedzenia posłowie rozpatrzą dwa projekty ustaw:
- poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1387),
- poselski projekt ustawy o rekompensatach za szkody wyrządzone przez ptaki (druk nr 258).
Krukowate i żurawie plądrują uprawy – wcześniejsze działania KRIR
Kwestia szkód powodowanych przez ptaki w rolnictwie była już wcześniej szeroko poruszana. Jak pisaliśmy w artykule: „Żurawie i kruki pustoszą pola. Ministerstwo zapowiada odszkodowania dla rolników” Krajowa Rada Izb Rolniczych zwracała uwagę, że rolnicy w całym kraju zgłaszają masowe szkody spowodowane przez dzikie ptactwo, a w szczególności przez kruki, gawrony, wrony siwe i żurawie.
Ptaki te niszczą młode rośliny, rozgrzebują glebę, uszkadzają plandeki i inne materiały rolnicze, a w efekcie znacząco obniżają plony. Rolnicy podkreślali, że obecne przepisy nie zapewniają skutecznego systemu rekompensat, mimo że ptaki te są objęte ochroną gatunkową.
KRIR apelowała do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o opracowanie rozwiązań finansowych, które pozwoliłyby zrekompensować rolnikom straty ponoszone w imię ochrony przyrody. W ślad za tym do Sejmu trafiła interpelacja poselska w sprawie szkód wyrządzanych przez krukowate i żurawie, a resorty środowiska i rolnictwa zapowiedziały prace nad mechanizmem wsparcia rolników, m.in. systemem dopłat lub ubezpieczeń współfinansowanych przez Skarb Państwa.
Projekt ustawy o rekompensatach za szkody wyrządzone przez ptaki to długo oczekiwane rozwiązanie dla rolników i rybaków. Dzięki niemu osoby, które ponoszą straty w wyniku żerowania gęsi, łabędzi, żurawi, kormoranów będą mogły ubiegać się o finansowe wsparcie z budżetu państwa. Nowe przepisy mają nie tylko zrekompensować poniesione szkody, ale też wzmocnić stabilność gospodarstw rolnych i rybackich w całej Polsce.
oprac. Justyna Czupryniak-Paluszkiewicz na podst. orka.sejm.gov.pl
