Każdy plantator chce zbić wilgotność ziarna na polu. To zrozumiałe, bo ewentualne dosuszanie jest kosztowne i decyduje o opłacalności tego kierunku produkcji. Dziś przypomnę kilka istotnych zagadnień związanych z wyznaczaniem terminu zbioru, czynnikami mającymi wpływ na dosychanie ziarna.
Kukurydza na ziarno będzie długo dosychać
Zacznę od bardzo ciekawych uwag Karola Kozłowskiego z firmy Corteva i prognoz, które w kanale społecznościowym firmy prezentował w br. w okresie wiechowania kukurydzy. Twierdził, że w obecnym sezonie trudniej niż zwykle będzie zbić wilgotność ziarna na polu. Ten problem dotknie zwłaszcza plantacje siane pod koniec kwietnia i na początku maja. Wygrane mają być pod tym względem plantacje siane w połowie kwietnia. Dlaczego? Ekspert prowadzi doświadczenia z analizą Sum Temperatur Efektywnych (STE) i porównuje bieżące dane do wcześniejszych sezonów. Z tych analiz w okresie wiechowania mieszańców w br. w Centralnej Polsce wynikało, że akumulacja STE dla siewów kukurydzy w ostatniej dekadzie kwietnia br. była zdecydowanie wolniejsza niż w roku 2023 i 2024.
Kiedy kukurydza osiągnie fazę czarnej plamki?
Kwitnienie i wiechowanie miało w br. miejsce później, a to wskazuje wyższe wilgotności ziarna przy zbiorze. Z odczytów STE można wiele wywnioskować i przewidywać. Ekspert analizując te dane w fazie wiechowania, że odmiany kukurydzy z grupy średnio wczesnej osiągną w br. fazę czarnej plamki na przełomie września i października. W tym terminie w ub.r. część takich odmian było zbieranych na ziarno pod koniec września i to ze stosunkowo niską wilgotnością na poziomie 20%. Czy rzeczywiście w br. będą problemy z dosuszeniem ziarna na polu? Jak zaznaczał ekspert – dużo zależy od terminu siewu kukurydzy. Czy ta estymacja się sprawdzi będziemy obserwować odwiedzając Dni Kukurydzy ziarnowej. Pierwsze z nich na początku października.
Przeczytaj również: Kukurydza to u nich numer jeden. Rolnicy spod Kutna pokazali, jak się robi paszę na medal
Od czego zależy tempo dosychania ziarna kukurydzy na polu?
W dużym stopniu od genetyki odmian i trzech ważnych cech:
- typu ziarna,
- budowy okryw kolby,
- grubości osadki.
Najważniejszy jest jednak czwarty czynnik – pogoda.
Po osiągnięciu fazy czarnej plamki, w dni ciepłe, słoneczne i wietrzne, we wrześniu ziarniaki mogą tracić nawet 1% wilgotności na dobę. Było takich wrześniowych dni raptem kilka. Oddawanie wody w październiku zdecydowanie słabnie. Z obserwacji wieloletnich wynika, że w polskich warunkach podczas korzystnej pogody ziarno kukurydzy obniża swoją wilgotność:
- we wrześniu w tempie około 0,75–1% dziennie,
- do połowy października o 0,5–0,75% dziennie,
- w drugiej połowie października i w początkach listopada o 0,25–0,5% dziennie,
- od połowy listopada oddawanie wody zmniejsza się do 0,25% dziennie lub całkowicie ustaje.
Jaki wpływ na utratę wilgotności przez kukurydzę ma genetyka odmian?
Ważna jest budowa okryw na kolbie – luźne okrywy wokół kolb sprzyjają utracie wilgoci i jej odparowaniu. Kolejny czynnik to grubość osadki – im cieńsza, tym szybsza utrata wody. Duże znaczenie ma typ ziarna. Duża jest różnica między dentami, a flintami. Denty, od fazy czarnej plamki, zdecydowanie szybciej oddają wodę na polu, jak i w trakcie suszenia.
Na możliwie jak największe zbicie wilgotności ziarna na polu liczy każdy plantator, ale nie warto zbioru opóźniać na maksa. W warunkach Polski październik i listopad może być chłodny i deszczowy, a przez to utrata wody ustaje. Rośnie natomiast ryzyko utrudnionego zbioru w takich warunkach, ryzyko rozwoju fuzariozy kolb, ryzyko osypywania kolb, ryzyko strat wyrządzanych przez dziki.
Optymalny termin zbioru kukurydzy na ziarno
Czarna plamka – każdy o niej słyszał i sprawdzał. To moment, kiedy ziarniak nie jest dokarmiany i nalewany. Od tego momentu dojrzewa i traci wodę, ale to jeszcze nie moment na zbiór. Zależnie od pogody, wczesności odmiany, gęstości siewu, typu kolb i typu ziarna, wilgotność ziarniaków w fazie czarnej plamki wynosi od 31% do 37%. Różnica znaczna. Zdaniem ekspertów, od uzyskania przez ziarniaki stadium czarnej plamki ze zbiorem trzeba poczekać dwa tygodnie, a najlepiej tyle czasu, ile trwa jeszcze bezpieczne dosychanie ziarna kukurydzy na polu, czyli nawet miesiąc.
Plamka może być czarna lub brązowa, jest w miejscu umocowania ziarniaka do osadki kolby, a jej pojawienie się oznacza, że asymilaty nie są transportowane, a ziarniaki mogą tylko tracić wodę. Po pojawieniu się czarnej plamki ziarniaki oddają wodę, ale nie odbiera jej już zwrotnie roślina, lecz woda odparowuje bezpośrednio przez ziarniaki, przez wierzchołek kolby i przez liście okrywowe kolby.
Odmiany flint ze szklistą skrobią wraz z zaawansowaniem procesu dojrzewania tworzą szybko twardniejącą przednią stronę ziarniaka, która jest bardzo trudno przepuszczalna dla wody. Flinty szybciej od dentów tracą wodę tylko na początku, mniej więcej do spadku wilgotności do poziomu ok. 30%. Potem tempo oddawania wody spada. Nigdy ziarna flint nie dosuszymy na polu do takiego poziomu, jak ziarna dent. Dlatego odmiany dent są lepsze na późny zbiór. Odmiany z ziarnem typu dent zaczynają oddawać wodę z ziarniaków później, ale od fazy czarnej plamki odbywa się to bardzo szybko i gwałtownie. Z tego powodu odmiany dent w stosunku do odmian flint z tej samej klasy wczesności FAO w okresie zbioru mają ziarno o 2–3% suchsze.
Marek Kalinowski
